Η κρίση της Καταλονίας ως ευκαιρία για την Ευρώπη να επαναπροσδιορίσει την εθνική κυριαρχία, την κρατική υπόσταση και την ευρωπαϊκή δημοκρατία
Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κρίση της Καταλονίας ήταν υποκριτική και λογικά ασυνάρτητη.
- Υποκριτική διότι, αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιτίθεται ρητά στην υπονόμευση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας στην Πολωνία, καθώς και στην περικοπή των ελευθεριών των πολιτών στην Ουγγαρία, παρέμεινε σιωπηλή στη συστηματική παραβίαση των δημοκρατικών ελευθεριών (και ιδίως του Κράτους Δικαίου) στην Καταλονία τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά το πέρας του αμφισβητούμενου δημοψηφίσματος της 1ης Οκτωβρίου 2017 (π.χ. άσκηση βίας εναντίον ψηφοφόρων, σύλληψη αξιωματούχων).
- Λογικά ασυνάρτητη διότι με το να κρύβεται πίσω από το επιχείρημα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια Ένωση Κρατών και όχι λαών ή περιφερειών, δίνει στο κίνημα ανεξαρτησίας της Καταλονίας ένα ισχυρό κίνητρο για να δημιουργήσει ένα…κράτος!
Επιπλέον, η ΕΕ ήταν υπεύθυνη για την αυξανόμενη δυσαρέσκεια που οδήγησε στην τρέχουσα κρίση με δύο τουλάχιστον τρόπους:
- Με τις πολιτικές της αυστηρής λιτότητας, σε συνδυασμό με τη διάσωση των τραπεζών, η ΕΕ προσπάθησε να συγκρατήσει την κρίση του τιμωρητικού νεοφιλελευθερισμού μια παραλλαγή του οποίου ακολουθεί, περιορίζοντας την εθνική κυριαρχία των κρατών μελών της. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση της Μαδρίτης (η κυριαρχία της οποίας περιορίστηκε από την ΕΕ) εκμεταλλεύτηκε αυτές τις πολιτικές για να μειώσει την αυτονομία που η Καταλονία είχε κερδίσει μετά το θάνατο του Φράνκο[note]Για παράδειγμα, το ισπανικό συνταγματικό δικαστήριο ακύρωσε πολιτικές του καταλανικού Κοινοβουλίου, όπως τις πολιτικές για ένα εγγυημένο βασικό εισόδημα, τα μέτρα μείωσης της φτώχειας, του φόρου στα πυρηνικά απόβλητα και στα ζαχαρώδη αναψυκτικά κλπ. Πρόσφατα, η Μαδρίτη επέβαλε τιμωρητικούς περιορισμούς στο δικαίωμα του Δήμου της Βαρκελώνης να χρησιμοποιεί τον πλεονασματικό προϋπολογισμό του στη χρηματοδότηση κοινωνικών έργων και απαγόρευσε τη στέγαση προσφύγων σε εγκαταστάσεις που είχε κατασκευάσει ο Δήμος για το σκοπό αυτό.[/note].
- Πριν το ευρώ, η Καταλονία είχε εμπορικό έλλειμμα με τον υπόλοιπο κόσμο και μεγάλο πλεόνασμα με την υπόλοιπη Ισπανία (ακόμη και αν λάβουμε υπόψη μας τις μεταβιβάσεις δημοσιονομικών πόρων). Ωστόσο, μετά από την εσφαλμένη αντιμετώπιση της κρίσης του ευρώ από την Ευρώπη και τα μέτρα λιτότητας («εσωτερικής υποτίμησης») που επιβλήθηκαν σε ολόκληρη την Ισπανία, το εμπορικό έλλειμμα της Καταλονίας με τον υπόλοιπο κόσμο μετατράπηκε σε πλεόνασμα 5% του ΑΕΠ, ενώ παράλληλα η δημοσιονομική θέση σε σχέση με την υπόλοιπη Ισπανία προκάλεσε πτώση των μισθών και αύξηση των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων σε όλη την Ισπανία. Εν ολίγοις, η Καταλονία είχε «εκγερμανισθεί» ενισχύοντας τις εντάσεις μεταξύ της περιοχής και της υπόλοιπης Ισπανίας.
Συνοπτικά, για την κρίση της Καταλονίας έχουν μερίδιο ευθύνης τόσο η Ευρώπη, όσο και ο λαός της Ισπανίας / Καταλονίας. Το DiEM25 απορρίπτει όλους τους εθνικισμούς και κάθε είδους αυταρχισμό. Αντί να διαλέξει πλευρά στο Καταλανικό ζήτημα ή να επαναλάβει καλές, αλλά όχι χρήσιμες παραινέσεις για επικράτηση της λογικής, η άποψη του DiEM25 είναι ότι αυτή η κρίση είναι μια τεράστια ευκαιρία για ένα νέο, προοδευτικό πανευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής για την αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων.
Τέσσερις αρχές
Πρώτη αρχή: Μια δημοκρατική ΕΕ δεν μπορεί να ανεχθεί την ποινικοποίηση και τη δίωξη ειρηνικών πολιτικών δραστηριοτήτων για την υποστήριξη της ανεξαρτησίας μιας περιοχής.
Δεύτερη αρχή: Οι αρχές μιας περιφέρειας δεν μπορούν να διακηρύξουν την ανεξαρτησία της απλώς και μόνο με μια απλή ή απόλυτη πλειοψηφία.
Τρίτη αρχή: Η «βεστφαλική» έννοια της κυριαρχίας και της ιθαγένειας (π.χ. ένα έθνος, μία κυριαρχία, μία ιθαγένεια) δεν συνάδει πλέον με μια δημοκρατική ευρωπαϊκή δημοκρατική ένωση και πρέπει να επαναπροσδιοριστεί έτσι ώστε να επιτρέπει περισσότερες της μίας κυριαρχίες και ιθαγένειες.
Τέταρτη αρχή (για τις περιφέρειες των κρατών-μελών της Ευρωζώνης): Μια λειτουργική Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση απαιτεί (α) περισσότερες μεταβιβάσεις δημοσιονομικών πόρων (όχι λιγότερες) για τη χρηματοδότηση επενδύσεων στις φτωχότερες περιφέρειες και (β) μείωση των εμπορικών ελλειμμάτων / πλεονασμάτων. Έτσι, για να αναγνωρισθεί η ανεξαρτησία μιας περιφέρειας από την ΕΕ, πρέπει να συμφωνηθούν μέτρα που: (α) να μειώσουν τα ελλείμματα / πλεονάσματα μεταξύ των περιφερειών και (β) να αυξήσουν τις μεταβιβάσεις δημοσιονομικών πόρων με τις οποίες θα χρηματοδοτηθούν τα επενδυτικά σχέδια (ειδικότερα η πράσινη ενέργεια, οι μεταφορές και τα μεταβατικά προγράμματα) στις φτωχότερες περιοχές / κράτη.
Ένα πλαίσιο πολιτικών για τη διαδικασία ανεξαρτησίας των ευρωπαϊκών περιφερειών
Η Καταλονία μπορεί να είναι σήμερα είδηση, αλλά είναι απίθανο να είναι η τελευταία τέτοια περίπτωση που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Η Σκωτία έχει ασκήσει στο παρελθόν το δικαίωμά της να συζητά για την ανεξαρτησία της και μπορεί να το κάνει ξανά σύντομα, με τρόπο που είναι συνυφασμένος με τη διαδικασία του Brexit. Αναμφισβήτητα θα ακολουθήσουν και άλλες περιοχές. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει πολιτικές προσέγγισης των εκστρατειών ανεξαρτησίας που εγείρονται στα κράτη μέλη της έτσι ώστε να πληρούνται οι παραπάνω τέσσερις αρχές. Κατά τη χάραξη ενός τέτοιου πλαισίου πολιτικών, το ζήτημα της Καταλονίας θα είναι ευκολότερο να απαντηθεί.
Μία καλά εδραιωμένη διαδικασία, η οποία επικυρώνεται από την ΕΕ για όλες τις περιφέρειες της Ευρώπης, πρέπει να σέβεται τις παραπάνω τέσσερις αρχές. Η προτεινόμενη διαδικασία περιλαμβάνει έξι προϋποθέσεις για την επιτυχία του εγχειρήματος. Κάθε περιφερειακή κυβέρνηση που ζητά τη στήριξη της ΕΕ για την πραγματοποίηση ενός νομικά δεσμευτικού δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας πρέπει να συμμορφώνεται με τις παρακάτω έξι προϋποθέσεις:
- Μια απαραίτητη προϋπόθεση για να ληφθεί υπόψη ένα δημοψήφισμα ανεξαρτησίας είναι ότι οι εκλογές της περιοχής κερδίζονται πρώτα με απόλυτη πλειοψηφία των ψηφοφόρων (όχι μόνο των μελών του περιφερειακού κοινοβουλίου) από ένα κόμμα (ή έναν συνασπισμό κομμάτων) που προτείνει ένα τέτοιο δημοψήφισμα.
- Κάθε μεταγενέστερο δημοψήφισμα πρέπει να διεξάγεται, σε συντονισμό με το Συμβούλιο της Ευρώπης, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το νωρίτερο ένα έτος μετά τις εκλογές αυτές, ώστε να επιτραπεί μια σωστή και ήρεμη συζήτηση.
Προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να επικυρώσει το δημοψήφισμα και για τη διατήρηση της ιδιότητας του κράτους-μέλους από οποιοδήποτε νέο κράτος προκύψει από ένα τέτοιο δημοψήφισμα, το σύνταγμα του νέου κράτους πρέπει να δεσμευτεί να:
- Εγγυηθεί την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων μεταξύ του νέου κράτους και της υπόλοιπης Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της υπόλοιπης «παλαιάς» χώρας.
- Παρέχει στους πολίτες του το δικαίωμα (αλλά όχι την υποχρέωση) στην ιθαγένεια του νέου κράτους, της «παλαιάς» χώρας ή / και της ευρωπαϊκής ιθαγένειας.
- Συνεργαστεί με τις ευρωπαϊκές αρχές προκειμένου να διατηρηθεί τουλάχιστον το ίδιο επίπεδο μεταβιβάσεων δημοσιονομικών πόρων προς την υπόλοιπη χώρα με τη μορφή χρηματοδότησης επενδύσεων που διοχετεύεται υπό την εποπτεία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων (συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του παρακλαδιού της, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων), στις φτωχότερες περιφέρειες της παλαιάς χώρας.
- Συνεργαστεί με τις ευρωπαϊκές αρχές για την εξάλειψη κάθε εμπορικού πλεονάσματος ή ελλείμματος με την «παλαιά» χώρα.
Σύνοψη
Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απαγορεύει στους πολίτες μιας ευρωπαϊκής περιφέρειας να επιδιώκουν τη δημιουργία κράτους. Την ίδια στιγμή, καμία περιοχή δεν μπορεί να προσβλέπει σε κρατική εξουσία και ταυτόχρονα να προσχωρήσει σε μια δημοκρατική και εύρυθμη Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς να σέβεται τις βασικές αρχές μιας δημοκρατικής και εύρυθμης Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η συνέχιση της ιδιότητας του κράτους μέλους σε μια δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εξαρτάται από την πραγματική διαπεριφερειακή αλληλεγγύη, την ελεύθερη κυκλοφορία, την πολλαπλή ταυτότητα / ιθαγένεια και τη δέσμευση για την εξάλειψη των οικονομικών, χρηματοπιστωτικών και κοινωνικών ανισορροπιών, επενδύοντας παράλληλα σε ένα πράσινο μέλλον. Αυτές είναι και οι αρχές στις οποίες βασίζεται το ευρωπαϊκό New Deal του DiEM25 για κάθε χώρα και κάθε περιοχή σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το γεγονός ότι η ΕΕ απέτυχε, λόγω της δέσμευσής της στον τιμωρητικό νεοφιλελευθερισμό, να προωθήσει καθεμιά από τις προϋποθέσεις που πρέπει να χαρακτηρίζουν μια δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί λόγο για να παραιτηθούν οι προοδευτικοί ευρωπαίοι. Δεν θα ήταν υπέροχο αν η κρίση της Καταλονίας και η απελπισμένη ανάγκη να αντιμετωπιστεί μέσω ενός κατάλληλου πλαισίου πολιτικών ωθήσουν τους ευρωπαίους δημοκράτες να αναδιαμορφώσουν την ΕΕ ως μια δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ένωση; Εμείς στο DiEM25 το πιστεύουμε!
Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ
