Η απαγόρευση των αμβλώσεων στην Πολωνία, μια προειδοποίηση για όλες τις γυναίκες* στην Ευρώπη

*συμπεριλαμβάνονται τρανς, queer και μη-δυαδικά άτομα

(Αρχική δημοσίευση στα αγγλικά: 4/11/20)

Στις 22 Οκτωβρίου, το Πολωνικό Συνταγματικό Δικαστήριο απαγόρευσε ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα -και πιο κοινά- νομικά ερείσματα για την άμβλωση στη χώρα. Αυτή η απόφαση έβγαλε χιλιάδες Πολωνών στους δρόμους μέσα στις τελευταίες 10 μέρες, με ακτιβίστριες να εκφράζουν τον θυμό τους και να απεργούν κατά εκατοντάδες στη Βαρσοβία και άλλες γωνιές της Πολωνίας.

Αυτές οι διαμαρτυρίες -οι μεγαλύτερες που έχει δει η χώρα από τη δεκαετία του ’80- γίνονται παρά τις αμυδρά συγκαλυμμένες απειλές του αναπληρωτή πρωθυπουργού Γιάροσλαβ Κατσίνσκι που καλεί σε βία κατά των διαδηλωτών, και παρά τον κλιμακούμενο αριθμό κρουσμάτων COVID στη χώρα. Πράγματι, οι ομάδες για τα δικαιώματα των γυναικών που διοργανώνουν τις πορείες μπορεί να αντιμετωπίσουν διώξεις, καθώς οι συνευρέσεις άνω των 5 ατόμων απαγορεύονται ως προληπτικό μέτρο κατά του κορονοϊού.

Όμως, οι υποστηρικτές των αμβλώσεων δεν τα παρατούν και η ανυπακοή τους έχει ήδη αποδώσει.

Η επίσημη δημοσίευση που θα καθιστούσε νομικά δεσμευτική αυτή τη δικαστική απόφαση, η οποία επηρεάζει πάνω από 10 εκατομμύρια γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, είχε προγραμματιστεί για τις αρχές αυτής της εβδομάδας. Όμως, ως αποτέλεσμα των πολλών δικαιολογημένων διαμαρτυριών, έχει καθυστερήσει. Η κυβέρνηση κάνει πίσω και καλεί σε διάλογο τις αντιφρονούσες ομάδες και τους βουλευτές, ώστε να βρεθεί μία λύση. Η φωνή των ανθρώπων ακούγεται, τουλάχιστον προς το παρόν.

Κοιτώντας το ευρύτερο πλαίσιο, η άμβλωση ήταν ήδη  παράνομη στην Πολωνία, αλλά τουλάχιστον επιτρεπόταν σε τρεις περιπτώσεις: στην περίπτωση βιασμού ή αιμομιξίας, στην περίπτωση κινδύνου για τη ζωή της μητέρας, και στην περίπτωση σοβαρής και μη αναστρέψιμης εμβρυϊκής ανωμαλίας. Οι τρεις περιπτώσεις έχουν πλέον γίνει δύο, με το Συνταγματικό Δικαστήριο, που ελέγχεται από το κυβερνών κόμμα “Νόμος και Δικαιοσύνη”, να κρίνει τις αμβλώσεις που εμπίπτουν στην τρίτη κατηγορία αντισυνταγματικές.

Το πρόβλημα με την απόφαση αυτή είναι ότι περίπου το 98% των τουλάχιστον 1.100 νόμιμων αμβλώσεων που γίνονται κάθε χρόνο υπάγονται στην τρίτη εξαίρεση. Εφόσον οι περισσότερες αμβλώσεις είναι πρακτικά απαγορευμένες, αυτές οι έγκυες θα υποχρεωθούν να κυοφορήσουν ως τον τοκετό, εκτός αν έχουν την οικονομική δυνατότητα να μεταβούν στο εξωτερικό για την άμβλωση. Οι ομάδες υπέρ των γυναικείων δικαιωμάτων υπολογίζουν ότι μεταξύ 80.000 και 120.000 Πολωνές πηγαίνουν ήδη σε χώρες του εξωτερικού, κυρίως τη Γερμανία, για να τερματίσουν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Ο αριθμός αυτός τώρα σίγουρα θα αυξηθεί, όπως και τα ποσοστά επικίνδυνων και ψευδο-ιατρικών αμβλώσεων στο σπίτι.

Εξαιτίας της λαϊκής πίεσης η κυβέρνηση αναζητεί ένα συμβιβασμό, αλλά είναι επαρκής η προσπάθειά της; Ο Πολωνός Πρόεδρος  Άντρζεϊ Ντούντα πρότεινε να συνεχίσουν να επιτρέπονται αμβλώσεις σε περιπτώσεις εμβρύων με απειλητικές για τη ζωή ανωμαλίες, αλλά να απαγορεύονται για διαταραχές όπως το Σύνδρομο Ντάουν. Όμως, η εναλλακτική αυτή ακολουθεί την ίδια λογική: αφαιρεί από τις γυναίκες το δικαίωμα να αποφασίζουν για το σώμα τους και για το πώς θέλουν να ζήσουν τη ζωή τους. Οι ακτιβιστές υπέρ της επιλογής και η αντιπολίτευση είναι απίθανο να το δεχτούν.

Αυτή η σχεδόν καθολική απαγόρευση της άμβλωσης είναι άλλη μία ένδειξη του πολέμου κατά των γυναικών και της σωματικής αυτονομίας τους.

Πρόκειται για την καταστρατήγηση του δικαιώματός τους στην υγεία (σωματική και ψυχική) και του θεμελιώδους δικαιώματός τους να τις μεταχειρίζονται ως ισότιμα όντα. Όπως το εκφράζουν οι ομάδες υπέρ των γυναικών, τις μεταχειρίζονται σαν ζωντανούς εκκολαπτήρες. Είναι μέσα κι όχι σκοποί: δεν έχουν φωνή, ούτε βούληση. Αυτό είναι μία άλλη μορφή βίας.

Κι όμως, η απόφαση αυτή δεν λαμβάνεται εν κενώ. Σε όλο το κόσμο, βρισκόμαστε ενώπιον μίας εκπληκτικής οπισθοδρόμησης όσον αφορά στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών. Στις ΗΠΑ, η δικαστίνα Έιμι Κόνεϊ Μπάρετ, μια ευσεβής καθολική και ένθερμη πολέμια των αμβλώσεων, ήταν η νέα προσθήκη στο Ανώτατο Δικαστήριο την προηγούμενη εβδομάδα, ενισχύοντας την ισορροπία δυνάμεων της έδρας 6 προς 3 υπέρ των Συντηρητικών. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να επιταχύνει την κούρσα απαγόρευσης των αμβλώσεων (μόνο  κατά τη διάρκεια του 2019, εφαρμόστηκαν 26 απαγορεύσεις αμβλώσεων σε 12 πολιτείες των ΗΠΑ), ακόμη και να αντιστρέψει την απόφαση-ορόσημο Roe v. Wade.

Την ίδια ώρα που μισό εκατομμύριο Πολωνοί και Πολωνές έχουν υψώσει τα πανό τους, η Πολωνία και οι ΗΠΑ – μαζί με περισσότερες από 30 χώρες, με συνολικό πληθυσμό πάνω από 1,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου ενός ακόμη κράτους-μέλους της ΕΕ, της Ουγγαρίας – έχουν υπογράψει μια διακήρυξη ενάντια στις αμβλώσεις, γνωστή ως Διακήρυξη της Συναίνεσης της Γενεύης.

Φυσικά, η απόφαση του Πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου έχει δεχθεί σκληρή κριτική ανά την Ευρώπη.

Εξάλλου, αυτή η επίθεση στα αναπαραγωγικά δικαιώματα δεν είναι παρά η πιο πρόσφατη οπισθοδρομική δράση που έχει αναλάβει το κυβερνών κόμμα, που επίσης επιτίθεται στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ. Μέχρι τώρα όμως, ο καταδικαστικός λόγος δεν έχει μεταφραστεί σε αποτελεσματική δράση και η ΕΕ δεν έχει επιβάλει καμία ποινή στη χώρα.

Πάντως, η πίεση αυξάνεται, ενώ κάποια Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και κυβερνήσεις έχουν προτείνει την αναστολή της οικονομικής βοήθειας της ΕΕ στην Πολωνία μέχρι η κυβέρνηση να αναθεωρήσει. Θα συμβεί, όμως, αυτό και, αν ναι, θα αλλάξει πορεία η Πολωνία; Έως τώρα όποιες απόπειρες έχουν γίνει να αναγκάσουν τον δεξιό κυβερνητικό συνασπισμό να μεταβάλλει τη θέση του έχουν αποτύχει. Στην πραγματικότητα, ο αρχηγός του κόμματος “Νόμος και Δικαιοσύνη” Γιάροσλαβ Κατσίνσκι έχει δεσμευτεί ότι δεν θα υποκύψει σε κανένα εκβιασμό από τις Βρυξέλλες και ότι θα “προστατέψει” την πολωνική κυριαρχία με νύχια και με δόντια.

Η απόφαση αποτελεί επίσης κάλεσμα σε συστράτευση των οπισθοδρομικών πολιτικών δυνάμεων στην Ευρώπη. Προσβάλλει την κυριότητα των Πολωνών γυναικών επί του σώματος και των δικαιωμάτων τους, ενώ παράλληλα αποτελεί απειλή για εκατομμύρια ανθρώπους στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Θέτει ένα προηγούμενο και το κάνει σε μία στιγμή που η ακροδεξιά, καβαλώντας ένα κύμα υποστήριξης από τους πολέμιους των αμβλώσεων, δυναμώνει στην Ευρώπη.

Ό,τι έχει επιτευχθεί μετά από χρόνια γυναικείας κινητοποίησης μπορεί να αντιστραφεί σε μία στιγμή, αν το πρόβλημα δεν εκληφθεί ως συλλογικό.

Καθένας και καθεμιά από μας στην Ευρώπη και στον κόσμο -ειδικά οι γυναίκες- πρέπει να σταθούμε αλληλέγγυες με τις Πολωνές. Οι αποφάσεις για την αυτονομία του σώματός μας και των δικαιωμάτων μας δεν αφήνονται, και δεν θα έπρεπε να αφήνονται, στα χέρια κανενός κυρίαρχου κράτους. Το ζήτημα υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα.

Διαμαρτυρίες σε όλη την επικράτεια έχουν ασκήσει αρκετή πίεση στην κυβέρνηση ώστε να καθυστερήσει την επιβολή της απαγόρευσης, δεν θα έπρεπε όμως να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα πιο δυναμικά σε ολόκληρη την Ευρώπη; Αν θέλουμε να διατηρήσουμε -και να ισχυροποιήσουμε- τα αναπαραγωγικά δικαιώματα, χρειαζόμαστε μία συλλογική αντίδραση ως Ευρωπαίοι και Ευρωπαίες. Χρειαζόμαστε μία ευρωπαϊκή λύση.

Ενώ η ΕΕ πρέπει γρήγορα να αναλάβει δράση σε σχέση με την επίθεση αυτή στις θεμελιώδεις της αξίες, πρέπει να σκεφτούμε κι άλλες επιλογές που μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την οπισθοδρόμηση πιο αποτελεσματικά.

Το DiEM25 υποστηρίζει ένα Πανευρωπαϊκό Συνέδριο για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα, όπου τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα εγγυηθούν πρόσβαση στην αναπαραγωγική αυτονομία και τη σεξουαλική υγεία.

Το Συνέδριο θα επιβάλει κυρώσεις σε χώρες που επιτίθενται στα θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών, όπως συμβαίνει με την Πολωνία, και μπορεί να συμβεί με άλλες χώρες που μπαίνουν στον πειρασμό να την ακολουθήσουν. Εύκολη και νόμιμη πρόσβαση στην άμβλωση -συμπεριλαμβανομένης ιατρικής, ψυχολογικής και κοινωνικής φροντίδας- θα είναι δεσμευτική για όλες τις χώρες, δίνοντας πίσω στις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των τρανς, queer και μη δυαδικών ανθρώπων, το δικαίωμα να αποφασίζουν για την υγεία τους.

Η απαγόρευση της άμβλωσης στην Πολωνία είναι ένα ακόμη βήμα προς την καταπίεση των γυναικών και ένα προειδοποιητικό σημάδι για όλες τις υπόλοιπες γυναίκες. Όμως, μία συντονισμένη ευρωπαϊκή απάντηση μπορεί να μας βοηθήσει να αλλάξουμε πορεία.

Διαβάστε την ανακοίνωση της Ομάδας Εργασίας του κινήματός μας για τον Φεμινισμό, τη Διαφορετικότητα και τις Αναπηρίες “Στεκόμαστε αλληλέγγυες με τις γυναίκες* της Πολωνίας”.

Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ