Ο Σλαβόι Ζίζεκ, ένας από τους πρώτους υποστηρικτές του DIEM25, ρίχνει την κριτική του ματιά στην “αποδιοργάνωση” της ΕΕ στην περίπτωση του Brexit. Μας υπενθυμίζει οτι “οι κρίσεις είναι επίπονες και επικίνδυνες” αλλά είναι επίσης “ ένα πεδίο στο οποίο πρέπει να ζυγιστούν και να κερδηθούν μάχες”. Γράφει οτι το αποτέλεσμα του Brexit μας προσφέρει “μια μοναδική ευκαιρία να αντιδράσουμε στην ανάγκη για ριζική αλλαγή με ένα περισσότερο κατάλληλο τρόπο, με ένα σχέδιο που θα σταματήσει το φαύλο κύκλο της τεχνοκρατίας της ΕΕ και του εθνικιστικού λαϊκισμού”. Με τρόπο που αντικατοπτρίζει απόλυτα το μανιφέστο του DIEM25, καταλήγει πως “ Ο αληθινός διαχωρισμός στον δικό μας παράδεισο δεν είναι μεταξύ της αναιμικής τεχνοκρατίας και των εθνικιστικών παθών, αλλά μεταξύ του δικού τους φαύλου κύκλου και ενός πανευρωπαϊκού σχεδίου, το οποίο θα απαντήσει στις αληθινές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα”.

Προς το τέλος της ζωής του, ο Φρόυντ έκανε την περίφημη ερώτηση “Was will das Weib?”, “ Τι θέλει η γυναίκα;”, παραδεχόμενος την πολυπλοκότητα που προκύπτει όταν αντιμετωπίζεις το αίνιγμα της γυναικείας σεξουαλικότητας. Μια παρόμοια πολυπλοκότητα προκύπτει σήμερα, με την ευκαιρία του δημοψηφίσματος για το Brexit: τι θέλει η Ευρώπη;
Αυτό που πραγματικά διακυβέβεται με αυτό το δημοψήφισμα γίνεται εμφανές αν το τοποθετήσουμε σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο. Στη Δυτική και την Ανατολική Ευρώπη, υπάρχουν σημάδια μιας μακρόχρονης επαναδιάταξης του πολιτικού χώρου. Μέχρι πρόσφατα, ο πολιτικός χώρος κυριαρχούνταν από δυο βασικά κόμματα που απευθυνόταν σε όλο το εκλογικο σώμα, ένα δεξιά-του-κέντρου κόμμα (χριστιανοδημοκράτες, συντηρητικοί-νεοφιλελεύθεροι, κόμματα των ανθρώπων…) και ένα αριστερά- του- κέντρου κόμμα (σοσιαλιστές, σοσιαλοδημοκράτες…), με τα μικρότερα κόμματα να απευθύνονται σε ένα στενότερο εκλογικό σώμα (οικολόγοι, νεο-φασίστες κ.τ.λ.) Αυτή τη στιγμή, προοδευτικά αναδύεται ένα κόμμα που υποστηρίζει τον παγκόσμιο καπιταλισμό ως έχει, συνήθως με σχετική ανοχή στα θέματα αμβλώσεων, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, τις θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες, κτλ. Στο κόμμα αυτό αντιτίθεται ένα ολοένα και ισχυρότερο αντι-μεταναστευτικό λαικιστικό κόμμα, το οποίο στις παρυφές του συνοδεύεται από ξεκάθαρα ρατσιστικές νεο-φασιστικές ομάδες. Η χαρακτηριστική περίπτωση είναι εδώ στην Πολωνία: έπειτα από την εξαφάνιση των πρώην κουμουνιστών, τα κύρια κομματα είναι το “αντι-ιδεολογικό” κεντρώο φιλελεύθερο κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Ντόναλντ Τούσκ και το συντητρητικό χριστιανικό κόμμα των αδερφών Kaczynski. Το στοίχημα του Ριζοσπαστικού Κέντρου σήμερα είναι: ποιό από τα δύο κύρια κόμματα, οι συντηρητικοί ή οι φιλελεύθεροι, θα επιτύχει να παρουσιάσει τον εαυτό του σαν αυτόν που ενσαρκώνει την μετα-ιδεολογική μη-πολιτική ενάντια στο άλλο κόμμα που θα απορριφθεί σαν ακόμα παγιδευμένο σε παλιά ιδεολογικά φάσματα”; Στις αρχές του 90, οι συντηρητικοί ήταν καλύτεροι σε αυτό. Αργότερα ήταν οι φιλελεύθεροι αριστεροί που έμοιαζε να παίρνουν το πάνω χέρι και τώρα είναι πάλι οι συντηρητικοί.
Ο αντι-μεταναστευτικός λαικισμός φέρνει τα πάθη πίσω στην πολιτική, μιλά με όρους ανταγωνιστικούς, Εμείς εναντίον Αυτών, και ένα από τα σημάδια της σύγχυσης σε αυτό που παραμένει η Αριστερά είναι η ιδέα οτι πρέπει κανείς να υιοθετήσει αυτή την παθιασμένη προσέγγιση της Δεξιάς: “Αν μπορεί και το κάνει η Μαρί Λε Πεν, γιατί κι εμείς δεν μπορούμε επίσης να το κάνουμε;” Οπότε, κανείς πρέπει να επιστρέψει στο ισχυρό έθνος-κράτος και να κινητοποιήσει εθνικά πάθη…ένας γελοίος αγώνας, χαμένος εκ των προτέρων.
Οπότε, τί θέλει η Ευρώπη; Βασικά, η Ευρώπη είναι πιασμένη σε ένα φαύλο κύκλο, παραδέρνοντας ανάμεσα στην τεχνοκρατία των Βρυξελλών, που είναι ανίκανη να τη σύρει εξώ από την αδράνεια και τη λαϊκή οργή ενάντια σε αυτή την αδράνεια, μια οργή που υιοθετείται από όλο και περισσότερα ριζοσπαστικά αριστερά κινήματα, αλλά πρωτίστως από τον δεξιό λαϊκισμό. Το δημοψήφισμα του Brexit κινήθηκε σε αυτές τις γραμμές της νέας αντιπαράθεσης, και γι΄αυτό υπήρχε κάτι τελείως λανθασμένο σε αυτό. Για να το δει κανείς, πρέπει απλά να δει τους περίεργους συντρόφους που βρέθηκαν ευκαιριακά μαζί στο στρατόπεδο του Brexit: δεξιοί πατριώτες, λαϊκιστές διεθνιστές που αναζωπυρώθηκαν από το φόβο των μεταναστών, αναμεμειγμένοι με την οργή της απεγνωσμένης εργατικής τάξης… δεν είναι αυτή τη ανάμειξη πατριωτικού ρατσισμού με την οργή του “συνηθισμένου ανθρώπου” το ιδανικό έδαφος για μια νέα μορφή Φασισμού;
Η ένταση της συναισθημαιτκής επένδυσης στο δημοψήφισμα δεν πρέπει να μας ξεγελάσει, η επιλογή που προσφέρθηκε απέκρυψε τα πραγματικά ερωτήματα: πως αντιπαλεύουμε “συμφωνίες” όπως την TTIP, που αποτελούν μια πραγματική απειλή στη λαική κυριαρχία,πως αντιμετωπίζουμε οικολογικές καταστροφές και οικονομικές ανισότητες που θρέφουν μια νέας μορφής φτώχεια και μετανάστευση κτλ. Η επιλογή του Brexit συνιστά μια σημαντική υποχώρηση σε αυτους τους αγώνες- αρκεί να έχουμε στο μυαλό μας οτι ένα κύριο επιχείρημα υπερ του Brexit ήταν η “μεταναστευτική απειλή”. Το δημοψήφισμα για το Brexit είναι η απόλυτη απόδειξη οτι η ιδεολογία ( με την καλή παλιά μαρξιστική έννοια της ‘εσφαλμένης συνείδησης”) είναι ζωντανή και σθεναρή στις κοινωνίες μας. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Brexit παραδειγματίζει τέλεια την αναλήθεια του καλέσματος για την επαναφορά της εθνικής κυριαρχίας (το μοτο “οι Βρετανοί για τους ίδιους, κι όχι κάποιοι ανώνυμοι και μη-εκλεγμένοι γραφειοκράτες των Βρυξελλών, πρέπει να αποφασίζουν για τη μοίρα της Μεγάλης Βρετανίας”)
“Στην καρδιά του Brexit υπάρχει ένα παράδοξο που αξίζει να διατυπωθεί! Η Αγγλία θέλει να απαγκιστρωθεί από τον γραφειοκρατικό, διοικητικό έλεγχο των Βρυξελλών, έλεγχος που φαίνεται να θέτει σε κίνδυνο την κυριαρχία της, με σκοπό να οργανώσει καλύτερα την διάλυση της κυριαρχίας της (με πολύ πιο ριζική υποταγή στη λογική του παγκόσμιου κεφαλαίου) μόνη της. Δεν έχει η κίνηση αυτή το στίγμα της ενόρμησης θανάτου; Ο οργανισμός θέλει να πεθάνει με τον δικό του τρόπο. Αυτό είναι το παράδοξο στην καρδιά του Αμερικάνικου Ρεπουμπλικανικού τρόπου σκέψης: θέλουμε να “πάρουμε πίσω τη χώρα μας” με σκοπό να είμαστε περισσότερο ικανοί στο να παραδώσουμε τη χώρα και λίγο πολύ όλη την ύπαρξη, στη λογική της αγοράς” (Eric Santner, προσωπική επικοινωνία).
Δεν επιβεβαιώνεται το παράδοξο αυτό από μια γρήγορη ματιά στους διαξιφισμούς μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ τις τελευταίες δεκαετίες; Όταν ανησυχούσαν για τα δικαιώματα των εργαζομένων, ήταν η ΕΕ που απαιτούσε τον περιορισμό του εβδομαδιαίου ωραρίου εργασίας κτλ… και η κυβέρνηση του ΗΒ παραπονιόταν οτι ένα τέτοιο μέτρο θα επηρέαζε την ανταγωνιστικότητα της Βρετανικής βιομηχανίας… Με λίγα λόγια, η τόσο πολύ κακολογημένη “γραφειοκρατία των Βρυξελλών” ήταν επίσης και η προστάτιδα του ελάχιστου των εργασιακών διακαιωμάτων- με ακριβώς τον ίδιο τρόπο που είναι επίσης σήμερα η προστάτιδα των δικαιωμάτων των προσφύγων απέναντι σε πολλά “κυρίαρχα” έθνη-κράτη που δεν είναι έτοιμα να τους υποδεχτούν.
Όταν ο Στάλιν ρωτήθηκε στα τέλη του 1920 ποιά απόκκλιση είναι χειρότερη, η Δεξιά ή η Αριστερή, αντιγύρισε λέγοντας: “ Είναι και οι δύο χειρότερες!”. Δεν είναι αυτό το ίδιο με την επιλογή που οι Βρετανοί ψηφοφόροι αντιμετώπιζαν; Το “να παραμείνουν” ήταν χειρότερο εφόσον έδειχνε επιθυμητό το να μην αλλάξει τίποτα. Στις μέρες πριν το δημοψήφισμα, μια ψευδο- βαθυστόχαστη σκέψη κυκλοφορούσε στα μμε: “ οποιοδήποτε το αποτέλεσμα, η ΕΕ δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια, θα πληγωθεί ανεπανόρθωτα”. Παρόλα αυτά, το αντίθετο είναι σωστό: τίποτα δεν άλλαξε αλήθεια, μόνο έγινε αδύνατο να αγνοήσεις την αδράνεια της Ευρώπης. Η Ευρώπη θα χάσει ξανά χρόνο σε μακριές διαπραγματεύσεις μεταξύ των μελών της ΕΕ, γεγονός που θα συνεχίσει να κάνει κάθε πολιτικό σχέδιο μεγάλης κλίμακας ανέφικτο. Αυτό είναι εκείνο που δεν είδαν όσοι ήταν αντίθετοι με το Brexit. Σοκαρισμένοι παραπονιούνται τώρα για τον “παραλογισμό” των ψηφοφόρων του Brexit. Αγνοώντας την απεγνωσμένη ανάγκη για αλλαγή που έκανε την ψήφο αυτή να αναδειχθεί.
Γι’ αυτό το λόγο πρέπει κανείς να υποστηρίξει θερμά τη στάση της ΕΕ οτι η αποχώρηση του ΗΒ πρέπει να μπει σε πράξη όσο το δυνατόν γρηγορότερα, χωρίς μακριές προπαρασκευαστικές διαδικασίες. Όπως είναι κατανοητό, οι οπαδοί του Brexit στο ΗΒ θέλουν και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο (ή όπως σημείωσε κυνικά ένας σχολιαστής θέλουν ένα διαζύγιο που θα συνεχίσει να τους επιτρέπει να μοιράζονται το συζυγικό κρεβάτι). Θέλουν απεγνωσμένα να ακολουθήσουν τη μέση οδό (Η πρόταση του Μπόρις Τζόνσον οτι το ΗΒ πρέπει να διατηρήσει την πρόσβαση στην ελεύθερη αγορά πολύ σωστά απορρίφθηκε σαν ανέφικτη).
Η σύγχυση που ακολούθησε το δημοψήφισμα του Brexit δεν περιορίστηκε μόνο στην Ευρώπη: είναι μέρος της κρίσης μιας μεγαλύτερης διαδικασίας, του “ να κατασκευάζεται δημοκρατική συναίνεση” στις κοινωνίες μας, του αυξανόμενου κενού μεταξύ πολιτικών οργανισμών και λαϊκής οργής, μια οργή που γέννησε τον Τράμπ, αλλά και τον Σάντερς στις ΗΠΑ. Υπάρχουν σημάδια του χάους παντού- πριν κάποιες μέρες, η αντιπαράθεση για τον έλεγχο των όπλων στο κογκρέσο των ΗΠΑ μεταπράπηκε σε ένα χάος τύπου δημοκρατίας της μπανανίας, με γερουσιαστές να πιάνονται στα χέρια, κάτι που συνήθως συσχετίζουμε με χώρες του Τρίτου Κόσμου… Είναι αυτός ένας λόγος να απελπιζόμαστε;
Θυμηθείτε το παλιό μόττο του Μάο Τσε Τουνγκ: “Όλα κάτω από παράδεισο είναι σε απόλυτο χάος: η κατάσταση είναι εξαιρετική.” Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας την κρίση, χωρίς αυταπάτες, αλλά η κρίση είναι επίσης μια ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτούμε πλήρως. Αν και οι κρίσεις είναι επίπονες και επικύνδυνες, αποτελούν επίσης το πεδίο στο οποίο πρέπει να ζυγιστούν και να κερδηθούν μάχες. Δεν υπάρχει επίσης μια διαμάχη στον παράδεισο, δεν υπάρχει επίσης διχασμός στον παράδεισο- δεν προσφέρει αυτή η συνεχιζόμενη σύγχυση μια μοναδική ευκαιρία να αντιδράσουμε στην ανάγκη για μια ριζική αλλαγή με ένα περισσότερο κατάλληλο τρόπο, με ένα σχέδιο που θα σπάσει τον φαύλο κύκλο της τεχνοκρατίας της ΕΕ και του εθνικιστικού λαικισμού; Ο αληθινός διχασμός στον παράδεισό μας δεν είναι μεταξύ της αναιμικής τεχνοκρατίας και των εθνικιστικών παθών, αλλά μεταξύ του δικού τους φαύλου κύκλου και ενός πανευρωπαικού κινήματος που θα απαντήσει στις αληθινές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα.
Στις Σημειώσεις του Προς έναν Ορισμό της Κουλτούρας, ο Τ. Σ. Ελιοτ επισήμανε οτι υπάρχουν στιγμές όπου η μόνη επιλογή είναι μεταξύ μιας φήμης και της μη- πίστης, όταν ο μόνος τρόπος να διατηρήσεις ζωντανή μια θρησκεία είναι να κάνεις μια σεχταριστική τομή από το βασικό κορμό. Αυτό είναι που χρειάζεται να γίνει σήμερα. Τώρα που, στον απόηχο της νίκης του Brexit, τα καλέσματα για άλλες αποχωρήσεις από την ΕΕ πολαπλασιάζονται σε όλη την Ευρώπη, η κατάσταση μας καλεί για ένα τέτοιο ερετικό σχέδιο- ποιός θα αρπάξει την ευκαιρία; Δυστυχώς, όχι η υπάρχουσα Αριστερά που είναι γνωστή για την απαράμιλλη ικανότητα τής να μη χάνει ποτέ ευκαιρία να χάσει την ευκαιρία…

Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ