Οι Podemos δεινοπάθησαν στις Ισπανικές εκλογές λόγω της έλλειψης ευκρινούς Ευρωπαϊκής ατζέντας.
Οι Ισπανοί πήγαν στις κάλπες τρεις ημέρες μετά το σοκ του Brexit φέρνοντας ένα αποτέλεσμα που, φαινομενικά, έβγαλε νικητή το υπάρχον status quo. Παρ’ όλα αυτά το status quo είναι κουρασμένο, σε διάσπαση και επιρρεπές σε βίαιες διαδικασίες εκτός εάν η αποδόμηση της Ε.Ε. αποτραπεί.
Όμως, από το Ισπανικό καθεστώς, το οποίο είναι αποφασισμένο να διατηρήσει το status quo, εκλείπουν και η αναλυτική δύναμη και η πολιτική βούληση ώστε να αποτρέψει την αποδόμηση της Ε.Ε. Γι’ αυτό ένα πολιτικό αποτέλεσμα υπέρ της συνέχισης των ίδιων πρακτικών γίνεται προάγγελος βαθιάς αβεβαιότητας.
Τρεμάμενη από τη ριζοσπαστική ετυμηγορία των Βρετανών ψηφοφόρων , η «επίσημη» Ευρώπη ανακουφίστηκε από το αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών. Βλέπουν σε αυτό ενδείξεις ότι ο παράγοντας του φόβου στη μετά Brexit εποχή ίσως «εκλογικέψει» τους ψηφοφόρους, απομακρύνοντας τους από «λαϊκιστικά» κόμματα. Ακόμα κι αν το δεχτούμε αυτό, για πόσο καιρό ακόμα ο φόβος θα κρατά τους ψηφοφόρους πιστούς σε ένα καταρρέον status quo? Η απειλή μιας «Πύρρειας νίκης» για το ισπανικό κατεστημένο είναι, λοιπόν, εμφανής.
Η Ισπανία διαφέρει με το Η.Β. σε έναν κρίσιμο παράγοντα. Παρόλο που οι πολιτικές και οι θεσμοί της Ε.Ε. έχουν πληγώσει την ισπανική οικονομία πολύ περισσότερο σε σχέση με της Βρετανίας, το ισπανικό πολιτικό σύστημα απέχει σε μεγάλο ποσοστό από τον ευρωσκεπτικισμό. Αυτό το παράδοξο διαλύεται άμεσα όταν αναλογιστεί κάποιος την παραδοσιακή έλλειψη νομιμότητας των ισπανικών ελίτ στη χώρα.
Οι Βρετανοί Συντηρητικοί, όπως ο Michael Gove και ο Boris Johnson, γνώριζαν ότι με το σλόγκαν «Θέλουμε πίσω τη χώρα μας» θα κατάφερναν να κερδίσουν μαζική υποστήριξη. Το ισπανικό κατεστημένο δε μπορεί να το κάνει αυτό. Και αυτό συμβαίνει γιατί, επί τέσσερις δεκαετίες, διατηρούσαν τον έλεγχο προσφέροντας στους ψηφοφόρους μία μη υλοποιήσιμη συμφωνία: «Διατηρήστε μας στην κυβέρνηση και θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να μας ξεφορτωθείτε, μεταφέροντας την εξουσία στις Βρυξέλλες και στη Φραγκφούρτη». Ένα κάλεσμα για επιστροφή στη εθνική κυριαρχία θα εκλαμβανόταν σαν οπισθοδρόμηση από τους Ισπανούς ψηφοφόρους στη βάση της υπόσχεσης ότι θα ξεφορτωθούν τους τοπικούς κυβερνώντες. Σε καιρούς, όμως, που η διαδικασία του ευρωπαϊσμού αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, ακόμα και αυτή η υπόσχεση συναντά αυξανόμενες δυσκολίες.
Το ισπανικό κατεστημένο βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Για να παραμείνει στην εξουσία θα πρέπει να διατηρήσει το σενάριο του ευρωπαϊσμού και της συνεχόμενης μεταφοράς εξουσιών προς τους τεχνοκράτες της Ε.Ε. Την ίδια στιγμή, όμως, είναι ξεκάθαρο στην πλειοψηφία των Ισπανών πολιτών ότι οι τεχνοκράτες της Ε.Ε. τα έχουν χαμένα, έχουν καταπονήσει την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια με λιτότητα άνευ ουσίας, έχουν χάσει την υποστήριξη μεγάλης μερίδας των Ευρωπαίων και τώρα χάνουν και τον έλεγχο σημαντικών περιοχών όπως το Ηνωμένο Βασίλειο.
Μία στρατηγική που ακολούθησε το κατεστημένο στις πρόσφατες εκλογές ήταν αυτή της άρνησης, βασιζόμενο σε μια εξωραϊσμένη ερμηνεία της πραγματικότητας Η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι αναπαράγει μονίμως ευχάριστα νέα σχετικά με το πώς η λιτότητα και η απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων έχουν επαναφέρει την Ισπανία σε ένα αργό αλλά σταθερό μονοπάτι ανάκαμψης. Μία δεύτερη στρατηγική βασίστηκε στο “πρότζεκτ του φόβου” και στο “χαρτί Τσίπρας” -με άλλα λόγια την αποκρουστικά επαναλαμβανόμενη προειδοποίηση ότι εάν το ριζοσπαστικό κόμμα των Ποδέμος (το αυτοφυές προοδευτικό κόμμα που δημιουργήθηκε μέσα από διαδηλώσεις και καταλήψεις ενάντια στη λιτότητα και τις καταστροφές που αυτή συνεπάγεται) γίνει κυβέρνηση, την Ισπανία την περιμένει η μοίρα της Ελλάδας.
Καμία από αυτές τις στρατηγικές δε δούλεψε στις γενικές εκλογές του προηγούμενου Δεκέμβρη, οδηγώντας σε ένα μη αυτοδύναμο κοινοβούλιο, στην αποτυχία να σχηματιστεί κυβέρνηση συνεργασίας με αποτέλεσμα τις πρόσφατες εκλογές. Με το σοκ του Brexit μόλις τρεις ημέρες πριν, η μεγάλη αποτυχία των δημοσκόπων στις προβλέψεις μπορεί να δικαιολογηθεί: οι Ποδέμος βγήκαν τρίτοι και όχι δεύτεροι με βάση με τις προβλέψεις.
Μετά το μη καθοριστικό αποτέλεσμα των εκλογών του Δεκεμβρίου, οι Ποδέμος συνήψαν μία πολύτιμη συμμαχία με την Izquierda Unida, το παραδοσιακό κόμμα της ενωμένης Αριστεράς, το οποίο θα έφερνε στους Ποδέμος ένα εκατομμύριο πιστές ψήφους βοηθώντας το κόμμα να ξεπεράσει το PSOE, τους κατά πολύ αποδυναμωμένους σοσιαλδημοκράτες. Αλίμονο, όμως, το Brexit έβαλε τέλος σε οποιαδήποτε ελπίδα και πρόβλεψη. Ο λόγος για τον οποίο το Brexit βοήθησε το PSOE να επικρατήσει των Ποδέμος στο τέλος ήταν πάρα μα πάρα πολύ απλός: το ζήτημα της Ευρωπαϊκής διάλυσης εισέβαλε με πάταγο στις εκλογικές καμπάνιες, με τρεις ημέρες να απομένουν μέχρι να ψηφίσουν οι Ισπανοί.
Από το Brexit επωφελήθηκαν τα δύο κόμματα που στηρίζουν το status quo, καθώς το κλίμα φόβου που αυτό δημιούργησε, έκανε τα κόμματα που υποστηρίζουν μια «σταθερή και ασφαλή διατήρηση» της παρούσας κατάστασης πιο ελκυστικά. Το μόνο κόμμα που πρότεινε μια διαφορετική πορεία για την Ισπανία και την Ευρώπη, οι Ποδέμος, είναι αυτό από το οποίο οι ψηφοφόροι απαιτούσαν μια σαφή Ευρωπαϊκή ατζέντα: ένα πειστικό σετ πολιτικών που θα μπορούσαν ρεαλιστικά να εφαρμοστούν χρησιμοποιώντας τα υπάρχοντα Ευρωπαϊκά θεσμικά ιδρύματα ώστε να μπει ένα τέλος στη λιτότητα, να αναζωπυρωθεί η ανάπτυξη και να μπορέσουν οι Ποδέμος να κυβερνήσουν με βάση το πρόγραμμα τους.
Κανένα από τα τρία μεγάλα κόμματα (Λαϊκό κόμμα, PSOE, Ποδέμος) δεν προσέφερε στο εκλογικό σώμα μία πειστική Ευρωπαϊκή ατζέντα πάνω στην οποία θα στηρίζονταν οι εσωτερικές πολιτικές. Το Λαϊκό κόμμα υποσχόταν την εξασφάλιση της άδειας να παρακάμπτονται οι κανόνες της Ε.Ε., με αντάλλαγμα την υποταγή στις Βρυξέλλες. Το PSOE υποστήριζε ότι αυτό μπορεί να το επιτύχει καλύτερα από το Λαϊκό κόμμα. Από την άλλη, οι Ποδέμος στηρίζονταν σε ασαφείς, ενθαρρυντικές αναφορές της πιθανότητας μίας «άλλης» Ευρώπης.
Οι Ποδέμος, όπως και τα άλλα δύο κόμματα, ήλπιζαν ότι οι ψηφοφόροι θα επικεντρωθούν στα εσωτερικά ζητήματα και θα παραβλέψουν την έλλειψη Ευρωπαϊκής ατζέντας. Το Brexit εξανέμισε κάθε τέτοια ελπίδα και οδήγησε πολλούς πρώην ψηφοφόρους του PSOE πίσω σε αυτό, εκμηδενίζοντας οποιοδήποτε κέρδος των Ποδέμος από τη συμμαχία τους με την Izquierda Unida.
Σε προηγούμενο μου σχόλιο στο Newsweek πριν από το Βρετανικό δημοψήφισμα και τις Ισπανικές εκλογές, είχα καταλήξει ως εξής:
«Η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και η Ένωση μας διαλύεται ως αποτέλεσμα ενός ολέθριου μίγματος αυταρχισμού και κακής πολιτικής. Η Ισπανία μπορεί να το αλλάξει αυτό. Αλλά για να το κάνει αυτό, οι Ποδέμος πρέπει να αναδυθούν στη βάση μίας ελκυστικής Ευρωπαϊκής ατζέντας.»
Το λάθος των Ποδέμος ήταν να πάνε στους πολίτες χωρίς μία τέτοια ατζέντα. Η αποκαρδιωτική τρίτη θέση ήταν το τίμημα. Ήταν επίσης, ένα πλήγμα για την Ευρώπη με την έννοια ότι σηματοδότησε στις Βρυξέλλες, τη Φρανκφούρτη και το Βερολίνο ότι η συνέχιση των συνηθισμένων πρακτικών ακόμα αποτελεί επιλογή.
Η συνέχιση, όμως, αυτή είναι ανέφικτη και γι’ αυτό το λόγο το ισπανικό αποτέλεσμα υπέρ του status quo είναι προάγγελος βαθιάς αβεβαιότητας σε όλη την Ευρώπη. Η Ε.Ε. είναι πλέον σε ένα σημείο όπου οι ριζοσπάστες προοδευτικοί, όπως οι Ποδέμος, είναι η μόνη της ελπίδα για να επιβιώσει. Είναι πολύ σημαντικό να υιοθετήσουν, μαζί με όλους τους Ευρωπαίους προοδευτικούς, ένα σλόγκαν παρόμοιο, αλλά παράλληλα τελείως διαφορετικό, με αυτό των οπαδών του Brexit: «Θέλουμε πίσω την Ευρώπη μας!»
Τα καλά νέα είναι ότι πλέον οι Ποδέμος έχουν παγιοποιηθεί ως μία μεγάλη πολιτική δύναμη. Στις τάξεις τους βρίσκονται πολλά πρόσωπα των τοπικών κυβερνητικών αρχών- όπως η Ada Colau, η Δήμαρχος της Βαρκελώνης- τα οποία έχουν πραγματική εμπειρία στο πώς να μετατρέπεις ένα κίνημα διαμαρτυρίας σε χρήσιμη και καινοτόμα διακυβέρνηση.
Το μόνο συστατικό που λείπει είναι μία προοδευτική Ευρωπαϊκή ατζέντα, όπως αυτή που η DIEM25 εργάζεται να δομήσει από τη βάση και για όλη την Ευρώπη.

Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ