Σύμφωνα με τους θιασώτες των Οικονομικών της Προσφοράς, αυτό που ονομάζουμε στην καθομιλουμένη νεοφιλελευθερισμός, τους θεωρητικούς ας τους πούμε αυτού του κυρίως οικονομίστικου μοντέλου κοινωνικο-οικονομικό-πολιτικής οργάνωσης, τα ανθρώπινα δικαιώματα διαχωρίζονται (τα οποία ονομάζουν σημειωτέον ατομικά και όχι ανθρώπινα), σε Αρνητικά και Θετικά.
Αρνητικά ονομάζονται αυτά που δεν κοστίζουν και συνιστούν απαγορεύσεις: απαγορεύεται η αφαίρεση ζωής, η κλοπή, η στέρηση της ελευθερίας του λόγου, η διάκριση με βάση το χρώμα, το φύλο, τη σεξουαλικότητα κλπ.
Θετικά είναι τα δικαιώματα που κοστίζουν και συνιστούν μια παροχή, όπως το δικαίωμα στην υγεία, την παιδεία, την πρόνοια κλπ.
Τα αρνητικά δικαιώματα βέβαια έχουν και αυτά το κόστος τους, που διαμοιράζεται σε τρείς αλληλένδετους κλάδους: την αστυνόμευση/καταστολή, την δικαιακό σύστημα και το σωφρονιστικό σύστημα, τις φυλακές, κλάδοι που υπάρχουν για να επιβάλλουν την τήρηση των αρνητικών δικαιωμάτων.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει πως όταν τα θετικά δικαιώματα εκλείπουν, οι απαγορεύσεις που συνιστούν τα αρνητικά παύουν να γίνονται σεβαστές και το κόστος διαφύλαξής τους αυξάνει ραγδαία, χρεία γαρ για περισσότερη αστυνόμευση, δικαστικές εργασίες, φυλακισμένους. Ενδεχομένως να είναι κι αυτός ένα λόγος που οι οικονομικά φιλελεύθερες ΗΠΑ έχουν τους περισσότερους φυλακισμένους στον πλανήτη, και ως ποσοστό και ως απόλυτο αριθμό, ενώ ταυτόχρονα να είναι μια οικονομία με αμιγώς ιδιωτικοποιημένο σύστημα υγείας, τριτοβάθμιας παιδείας και πρόνοιας, με τα θετικά δικαιώματα αφημένα στην αγορά.
Πολιτικά λοιπόν το παιχνίδι πλέον παίζεται στα δικαιώματα, στην πρόκριση των Αρνητικών έναντι των Θετικών. “Γιατί να πληρώνω εγώ την παιδεία κάποιου άλλου;” είναι μια εξαιρετικά συνηθισμένη ατάκα νεοφιλελεύθερου που ακούγεται πολύ συχνά με παραλλαγές από τα συστημικά ΜΜΕ, προφανώς επιθυμώντας να πληρώνει περισσότερη αστυνομία και φυλακές για να κρατήσουν τις εξαθλιωμένες μάζες από το να μη του στερήσουν τα Αρνητικά του δικαιώματα, όπως να του κλέψουν μια φρατζόλα ψωμί σαν άλλοι “Γιάννηδες Αγιάννηδες”.
Η ίδια η δημοκρατία εντέλει καθίσταται μια επίφαση, ένα όχημα έκφρασης των επιθυμητών δικαιωμάτων και τίποτα παραπάνω. Οικονομικά, στην δικτατορία των αγορών που ζούμε, τα θετικά δικαιώματα συμφέρει την ίδια να καταστούν προνόμια, δηλαδή εμπορεύματα στην αγορά, ακριβώς επειδή είναι παροχές ανελαστικών αγαθών, αγαθών δηλαδή πολύ υψηλής ανάγκης όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η ενέργεια, η ασφαλιστική κάλυψη, η ύδρευση, η πρόνοια κλπ, “αγορές” δηλαδή με εξασφαλισμένη ζήτηση για τους επιχειρηματίες που θα καταφέρουν να τις εκμεταλλευτούν. Ο προωθούμενος στόχος, τόσο ιδεολογικά μέσω των ΜΜΕ όσο και θεσμικά μέσω των μνημονιακών μεταρρυθμίσεων είναι καταρχάς η ιδεολογική εμπέδωση αυτής της διάκρισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε Αρνητικά και Θετικά και σταδιακά η οριστική ιδιωτικοποίηση των Θετικών δικαιωμάτων, στα πλαίσια του βασικού φιλοσοφικού δόγματος του νεοφιλελευθερισμού που είναι ο κοινωνικός δαρβινισμός: “αν μπορείς, μόνος σου” (don’t tread on me, όπως λένε και οι ίδιοι), η ισοπέδωση της συλλογικότητας μπροστά στον ιδιώτη.
Η αστική δημοκρατία πλέον αυτοπεριορίζεται συνειδητά, από το ίδιο το πολιτικό προσωπικό της, στο πεδίο των αρνητικών δικαιωμάτων και μόνο. Σε αντίθεση με τα θρυλούμενα του πρωθυπουργού, (στον οποίο όλοι οι οικονομικά φιλελεύθεροι πρέπει να στήσουν άγαλμα και να τον λιβανίζουν ολημερίς καθώς έχει ξεπεράσει ακόμα και τον Σημίτη στην υπηρεσία υπερ των οικονομικών της προσφοράς) το ντέφι το παίζουν οι αγορές και όλοι οι υπόλοιποι χορεύουμε στον ρυθμό τους.
Τα άρθρα 16 (Παιδεία, τέχνη, επιστήμη) και 25 (Αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου, προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων) του ελληνικού συντάγματος (το 25 είναι εξαιρετικά αόριστο ούτως ή άλλως μετά την αναθεώρηση του 2001), δεν σημαίνουν και πολλά πλέον, οδεύοντας σε κατάργηση και τροποποίηση τους προς το “πιο σύγχρονο”, μαζί βέβαια με τα άρθρα 22 (Προστασία της Εργασίας), 23 (Συνδικαλιστική Ελευθερία) και 24 (Προστασία του Περιβάλλοντος). Οι αγορές βγάζουν μπιμπίκια με οτιδήποτε έχει να κάνει με προστασία της εργασίας, τον συνδικαλισμό και περιβαλλοντικούς περιορισμούς, κλειστές αγορές, κλπ· όσο περισσότερο απορρυθμισμένα τα ανωτέρω, τόσο και πιο ανταγωνιστική κρίνεται η εν λόγω οικονομία από τις αγορές, δίνοντας μας την ουσία της έννοιας “ανταγωνιστικότητα” που χρησιμοποιούν πολύ συχνά τα συστημικά ΜΜΕ: η ευημερία του κεφαλαίου προηγείται εκείνης των ανθρώπων.
Δημοκρατία όμως δεν σημαίνει απλώς Αρνητικά Δικαιώματα. Είναι πράγματι πολύ σημαντικά, εκ των ων ουκ άνευ, αλλά θαρρούμε πως ισάξια είναι και τα “θετικά” δικαιώματα στην παιδεία, την υγεία και την πρόνοια. Η δικτατορία των αγορών δεν επιτρέπει στους πολίτες να αποφασίσουν οι ίδιοι τα δικαιώματά τους, δεν επιτρέπει να αποφασίσουμε αν επιθυμούμε την εμπορευματοποίηση των λεγόμενων θετικών δικαιωμάτων και την μετατροπή τους σε προνόμια, κάτι που ήδη οδηγεί σε νεοφεουδαλικές καταστάσεις όπως παρατηρείται από την καθίζηση της κοινωνικής κινητικότητας σε προωθημένες ως προς την εμπορευματοποίηση της παιδείας και υγείας χώρες σαν τις ΗΠΑ. Δεν επιτρέπει ακόμα να αποφασίσουμε για τους συνδικαλιστικούς νόμους και για την προστασία του περιβάλλοντος. Επιτρέπει απλώς να αλλάζουμε στην κυβέρνηση πολιτικούς/πλασιέ του μονοδρόμου τους που θα εφαρμόσουν κατά γράμμα τις επιταγές της ανταγωνιστικότητας.
Τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα όπως ορίζονται από την Χάρτα Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ, το νεοφιλελεύθερο newspeak θέλει να τα διακρίνει σε Αρνητικά και Θετικά, προκρίνοντας αποκλειστικά τα πρώτα και απορρίπτοντας τα δεύτερα. Ο φιλελευθερισμός των νεοφιλελεύθερων είναι πολύ έντονος αναφορικά με τη σεξουαλικότητα και την σεξουαλική ταυτότητα για παράδειγμα, και πολύ σωστά, μιλώντας για δικαίωμα του καθενός να ορίζει την σεξουαλικότητα του και να μην υπόκειται διάκριση για αυτό (αρνητικό δικαίωμα δηλαδή), εξαφανίζεται όμως αυτοστιγμεί όταν το ίδιο διεμφυλικό άτομο χρειάζεται λόγου χάρη πρόσβαση στην υγεία για μια επέμβαση (θετικό δικαιώμα).
Αλέξης Σμυρλής, Οικονομολόγος, μέλος DiEM25
Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ
