Κατά την τελετή ανακήρυξής του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Sussex University o συνιδρυτής του DiEM25 εκφώνησε ομιλία στην οποία αναφέρθηκε στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σημερινή νεολαία και στο πως η κριτική σκέψη που υπάρχει στον ακαδημαϊκό κόσμο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βελτιωθεί ο πολιτικός διάλογος στην κοινωνία.
Παρακάτω τα κυριότερα σημεία της ομιλίας
Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ έχει τις ρίζες του σε μια, δυστυχώς, παρελθούσα εποχή. Σε μια εποχή όπου μια πιο φιλόδοξη από την σημερινή κοινωνία πίστευε, ορθώς, ότι κανένα λογιστικό σύστημα ή μέθοδος υπολογισμού κόστους-οφέλους δεν μπορεί να μετρήσει την αξία της μόρφωσης των πολλών. Μια κοινωνία που δεν θα διανοείτο ποτέ να χρεώνει, και υπερχρεώνει, τους νέους της πριν τους δώσει την ευκαιρία της μόρφωσης.
Τότε, στην δεκαετία του ’60, ιδρύθηκαν σε αυτή την χώρα πολλά νέα, σημαντικά, πανεπιστήμια με σκοπό όχι μόνον το άνοιγμα των θυρών της ανώτατης εκπαίδευσης στους έως τότε αποκλεισμένους νέους της εργατικής και μικρομεσαίας τάξης αλλά και στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου της παιδείας.
Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ ήταν από τα κορυφαία εκείνα νέα πανεπιστήμια και, από τότε, υπηρετεί την αρχική φιλοδοξία που το γέννησε με συνέπεια, ήθος και ανυπολόγιστη επιστημονική συνεισφορά.
Η φιλοσοφία που γέννησε το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ ήταν, και είναι, πραγματικά ενάρετη και ριζοσπαστική. Όμως, όπως λέγανε οι αρχαίοι μας, παν μέτρον άριστον. Ως νεαρός λέκτορας, θυμάμαι να με έχει συνεπάρει τόσο πολύ η φιλοσοφία που θεμελιώνει πανεπιστήμια όπως το Σάσσεξ που, σε μια ομιλία μου, μίλησα με υπερβολικό ενθουσιασμό για την δυνατότητα της μόρφωσης να εκπολιτίζει τις κοινωνίες. Όταν ολοκλήρωσα την ομιλία μου, με πλησίασε μια εκλεπτυσμένη, εύθραυστη, εντυπωσιακή ηλικιωμένη κυρία. Πριν ανοίξει το στόμα της, σήκωσε το ένα μανίκι της για να αποκαλυφθεί το τατουάζ στο χέρι της που αποδείκνυε ότι ήταν επιζήσασα του Άουσβιτς. Τότε μόνο μου είπε: «Οι δολοφόνοι μας ήταν μηχανικοί του Πολυτεχνείου που άκουγαν Μπετόβεν και διάβαζαν Γκέτε το βράδυ, στο σπίτι τους, αφού είχαν περάσει την μέρα τους στο κρεματόριο να μας αφανίζουν. Αγόρι μου, φοβάμαι ότι υπερ-εκτιμάς την αξία της παιδείας.» Κατόπιν απομακρύνθηκε αργά, αφήνοντάς με αποσβολωμένο, βουτηγμένο στην ντροπή που δημιούργησαν οι φράσεις της.
Η εκλεκτή εκείνη κυρία είχε απόλυτο δίκιο: Η μόρφωση δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για να γίνει ένας άνθρωπος καλός κ’αγαθός. Όμως, η μαζική παροχή μόρφωσης είναι αναγκαία συνθήκη για να εκπολιτιστεί μια κοινωνία. Και μπορεί να γίνει και ικανή συνθήκη εφόσον οι νέοι μάθουν, πάνω απ’ όλα, να προσεγγίζουν τη γνώση με κριτική διάθεση – να μην αποδέχονται μια διάλεξη, ένα εγχειρίδιο, μια θεωρία ως έχει και άνευ συστηματικής μελέτης και εμπεριστατωμένου σκεπτικισμού. Το κλειδί που ξεκλειδώνει τον πολιτισμό είναι η μόρφωση σε συνδυασμό πάντα με το επίγραμμα της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου: Nullius in verba! – με άλλα λόγια, δεν αποδέχομαι ποτέ κάτι επειδή κάποιος, ο οποιοσδήποτε, το πιστεύει.
Ίσως η πιο δυσάρεστη εμπειρία μου στην πολιτική ήταν οι στιγμές που λογικές, καλά επεξεργασμένες, προτάσεις προς ισχυρούς θεσμούς των οποίων οι αποφάσεις κρίνουν το μέλλον του κόσμου αγνοούνταν επειδή η συζήτησή τους απειλούσε τα συμφέροντα εκείνων που ήλεγχαν την ημερήσια διάταξη. Το ίδιο συμβαίνει και στις επιχειρήσεις. Όμως, καμία δημοκρατία, καμία επιχείρηση δεν μπορεί να ανθίσει μακροπρόθεσμα όταν νέες ιδέες απορρίπτονται ανεξάρτητα της αξίας τους λόγω της συντριπτικής δύναμης εκείνων που ωφελούνται από την καθεστηκυία κατάσταση ή τάξη.
Σήμερα, ίσως νομίσετε πως είστε στο κατώφλι που θα σας οδηγήσει από το πανεπιστήμιο στον «πραγματικό» κόσμο, στην «πραγματική» κοινωνία. Σας συνιστώ να μην αφεθείτε σε αυτή την φαντασίωση. Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ δεν είναι, ως κοινωνικός χώρος, λιγότερο «πραγματικός» από τον χώρο των αγορών, των επιχειρήσεων ή του δημοσίου. Καθήκον σας είναι να μπολιάσετε τον «πραγματικό» κόσμο «εκεί έξω», εκεί που θα βρεθείτε από αύριο το πρωί, με την χωρίς φόβο ή πάθος κριτική στάση που διδαχθήκατε σε τούτο δω το πανεπιστήμιο. Καθήκον σας είναι να κάνετε τον κόσμο μας «πραγματικότερο», καλύτερο, πιο αποτελεσματικό και λιγότερο αυταρχικό μεταλαμπαδεύοντας σε αυτόν την ακαδημαϊκή μέθοδο διαχωρισμού της αδέκαστης αλήθειας από το σφάλμα που ωφελεί κάποιους ισχυρούς συμφεροντολόγους.
Για πολύ καιρό επιτρέψαμε τις πρακτικές της ποσοτικοποίησης ποιοτικών μεταβλητών, οι οποίες οδηγούν στην υποχώρηση της ποιότητας, να μεταναστεύουν από τις χρηματαγορές και τις πρακτικές της κρατικής γραφειοκρατίας στα πανεπιστήμιά μας. Η κουλτούρα της μανιώδους μέτρησης έχει καταφέρει πλήγμα στα πανεπιστήμιά μας και, κατ’ επέκταση, στις κοινωνίες μας – από το Εθνικό Σύστημα Υγείας έως και τον τρόπο που αποτιμούνται τα δομημένα ομόλογα ή σχεδιάζονται οι μακροοικονομικές πολιτικές. Από εσάς εξαρτάται να αναστρέψετε αυτή την πορεία.
Βέβαια, θα έρθετε αντιμέτωποι με βίαιες αντιδράσεις. Σημειώστε όμως τα σοφά λόγια του Όσκαρ Γουάιλντ: «… το να διαφωνεί κανείς με τα δύο-τρίτα των Βρετανών αποτελεί το βασικό προαπαιτούμενο της σωφροσύνης!»
Το μυστικό είναι να μην φοβάστε να είστε στην μειοψηφία. Να είστε, ταυτόχρονα, εποικοδομητικοί στις προτάσεις σας και ανυπότακτοι μπροστά στο φάσμα του αυταρχισμού και της ανοησίας – κριτικά ιστάμενοι απέναντι σε όλα αλλά και έτοιμοι να συνεργαστείτε με τους πάντες, με γνώμονα το κοινό καλό.
Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ
