Πιθανότατα η πιο σημαντική στιγμή της σύγχρονης οικονομικής ιστορίας ήταν η νεοφιλελεύθερη “επανάσταση” των Ρήγκαν – Θάτσερ στη δεκαετία του ‘80 η οποία έθεσε τέρμα στη μεγαλύτερη περίοδο διαρκούς οικονομικής ανάπτυξης που γνώρισε ο κόσμος μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα απόνερα της, η ανισότητα έφτασε σε επίπεδα που είχαν να απαντηθούν από τη δεκαετία του 1920, η οικονομική ανάπτυξη έγινε αναιμική και η βιομηχανική παραγωγή μεταφέρθηκε σε άλλες ηπείρους.
Αλλά η πιο καταστροφική συνέπεια αυτής της πολιτιστικής και οικονομικής επανάστασης ήταν η υπαναχώρηση των αριστερών/σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που κατέληξε σε συνθηκολόγηση με τον νεοφιλελευθερισμό στο όνομα της πρόσκαιρης επιβίωσής τους, αντί να υπεραμυνθούν τις παραδοσιακές αξίες της αριστεράς (το ισχυρό κοινωνικό συμβόλαιο, τις δημόσιες υποδομές, την ισχυρή προστασία της εργασίας και των καταναλωτών και την τιθάσευση της δύναμης των μεγάλων εταιρικών ομίλων).
Πολιτικοί όπως ο Τόνυ Μπλαίρ, ο Γκέρχαρντ Σρέντερ και ο Μπιλ Κλίντον εφάρμοσαν πολιτικές που θα θεωρούνταν ακραίες στις δεκαετίες του 1940 ως του 1970 ακόμα και από τη δεξιά. Τα κατ’όνομα σοσιαλδημοκρατικά τους κόμματα απορρύθμισαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, κατακρήμνισαν τις δημόσιες επενδύσεις, εξάλειψαν τη φορολόγηση του μεγάλου πλούτου και ιδιωτικοποίησαν μεγάλα κομμάτια του κράτους ενώ ταυτόχρονα ανέτρεψαν το εργασιακό, καταναλωτικό και περιβαλλοντικό κανονιστικό πλαίσιο. Στο τέλος, η διαφορά της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας από τη δεξιά ήταν μικρή και εντοπιζόταν σε κάποια ελάχιστα κοινωνικά ζητήματα.
Οι συνέπειες αυτής της έλλειψης πολιτικής διαφοροποίησης είναι εύκολο να ιδωθούν. Ο κόσμος βρέθηκε στην χειρότερη οικονομική κρίση από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης του 1929, οι τράπεζες απέτυχαν παταγωδώς και έπρεπε να διασωθούν με χρήματα των φορολογουμένων, οι κοινωνικές ανισότητες έσπασαν όλα τα κοντέρ, οι δημόσιες παροχές υποβαθμίστηκαν και οι εργασιακές σχέσεις έγιναν επισφαλείς. Ακόμα και η μετέπειτα ανάκαμψη βασίστηκε σε χαμηλούς μισθούς για τους εργαζόμενους και σε τεράστια κέρδη για μια χούφτα πολυεθνικών.
Το εκλογικό σώμα αντέδρασε πολύ λογικά σε αυτή την έλλειψη εναλλακτικών προτάσεων από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Εφόσον αυτά υιοθετούσαν νεοφιλελεύθερες πολιτικές, γιατί να μη στραφεί στο αυθεντικό, πήγαινε το σκεπτικό. Και κάπως έτσι το ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα κατέστη η επικρατούσα πολιτική δύναμη στην Ευρώπη, όπως και το Ρεπουμπλικανικό κόμμα τις ΗΠΑ. Παράλληλα, μερίδα ψηφοφόρων αναζήτησε εναλλακτικές αλλού, όπως στην άκρα δεξιά με κόμματα όπως το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο, το γερμανικό AfD, το UKIP στο ΗΒ, και την εναλλακτική δεξιά και το κίνημα Tea Party στις ΗΠΑ, για να αναφέρουμε απλώς μερικά.
Καθώς οι κάκιστες συνέπειες του νεοφιλελευθερισμού έγιναν φανερές και ο δεξιός λαϊκισμός άρχισε να δείχνει το πραγματικό του πρόσωπο και τις εσωτερικές του αντιφάσεις, δημιουργήθηκε ένα πολιτικό κενό για πραγματικά αριστερά κόμματα που διεκδικούν την επιστροφή σε μια πιο ισόνομη οικονομική πολιτική, τον έλεγχο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, μεγαλύτερο μερίδιο του πλούτου να κατευθύνεται στην εργασία και γνήσια δημοκρατικούς υπερεθνικούς θεσμούς που θα ρυθμίζουν το διεθνές εμπόριο και την οικονομική δραστηριότητα. Ενώ η “ψευδοαριστερά” μαζεύει την μια ήττα μετά την άλλη – σε Γερμανία, Ισπανία, Ελλάδα, ΗΠΑ και Ολλανδία – και με τα περισσότερα παραδοσιακά σοσιαλιστικά και εργατικά κόμματα να βρίσκονται στο χείλος της εξαφάνισης, η αριστερά που έχει ως πυρήνα την επιστροφή στα βασικά συνεχίζει να ξεπερνά τις προσδοκίες. Πολιτικοί σαν τον Τζέρεμυ Κόρμπιν στο ΗΒ, τον Μπέρνυ Σάντερς στις ΗΠΑ και τον Αντόνιο Κόστα στην Πορτογαλία έχουν αμφισβητήσει τη φιλοσοφία του συρμού πως μόνο κεντρώα κόμματα μπορούν να έχουν εκλογική επιτυχία (κεντρώα κόμματα που έχουν μετατοπισθεί προς τα δεξιά τα τελευταία 40 χρόνια).
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια νέα πολιτική οντότητα αναμοχλεύει μια πολύ σοβαρή συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης και της οικονομίας γενικά. Το DiEM25 σπέρνει τους σπόρους για μια αναγέννηση των ευρωπαϊκών ιδανικών που αποδείχθηκαν τόσο πετυχημένα στο παρελθόν. Αντί να αντιπαλέψουμε τον νεοφιλελευθερισμό με τον εθνικισμό και τον απομονωτισμό, προτείνουμε την αναδόμηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας και αλληλεγγύης γύρω από ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς, που δεν θα μπορούν εύκολα να διαφθαρούν από τα ίδια επιχειρηματικά λόμπυ που έχουν παραμορφώσει την Ευρώπη, βλέποντας για παράδειγμα τον Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο από πρόεδρο της Κομισιόν να μεταπηδά σε επικεφαλής της Goldman Sachs.
Αν οι ευρωπαίοι ψηφοφόροι δεν βρουν αληθινές εναλλακτικές εντός του δημοκρατικού συστήματος, θα τις αναζητήσουν αλλού. Το DiEM25 επιδιώκει να αποδείξει πως ο γνήσιος δημοκρατικός έλεγχος των ευρωπαϊκών πολιτικών που θα παρακάμψει μη δημοκρατικούς θεσμούς όπως το Eurogroup, την Κομισιόν ή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αποτελεί τη μόνη ελπίδα για την Ευρώπη αν θέλει να διατηρήσει την ευημερία, τη σταθερότητα και την ελευθερία της.
José Luis Malaquias,
φυσικός μηχανικός,
μέλος του DiEM25 με έδρα την Πορτογαλία
Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ
