Μια εκστρατεία που συντονίζει ένα μέλος του DiEM25 στην Ελλάδα επιχειρεί να συνδυάσει τοπική γνώση και συμμετοχή, εθνικές πολιτικές, διεθνή πραγματογνωμοσύνη και παγκόσμια ευαισθητοποίηση, για να θεσπίσει ένα μοντέλο προοδευτικής αλλαγής σε τοπικό επίπεδο.
Η αίτηση του Ζαγορίου να ενταχθεί στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO είναι μια ευκαιρία να εφαρμοστούν καθιερωμένες αρχές πολιτιστικής και περιβαλλοντικής προστασίας, βιώσιμης ανάπτυξης και ενεργής συμμετοχής των πολιτών, προκειμένου να εμφυσηθεί νέα ζωή σε μια μοναδική ευρωπαϊκή περιοχή που εγκαταλείπεται από τους κατοίκους της και το κράτος.
Το Ζαγόρι είναι μια περιοχή στη βορειοδυτική Ελλάδα που αποτελείται από περίπου 40 χωριά, διασκορπισμένα σε 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς και ποικιλομορφίας.
Οι οικολογικές συνθήκες και οι ιστορικές περιστάσεις έχουν προσδώσει στην περιοχή μοναδικά πολιτιστικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά. Μεταξύ Ιονίου Πελάγους και ορεινής Βαλκανικής ενδοχώρας, το έδαφος του Ζαγορίου συνδυάζει μεσογειακά και αλπικά γνωρίσματα και φιλοξενεί οικοσυστήματα σπάνιας βιοποικιλότητας στα φαράγγια, τα δάση και τα ποτάμια του. Η απουσία συγκεντρωτικής διοίκησης και η σχετική απομόνωση και αυτάρκεια της περιοχής στη διάρκεια των αιώνων σφυρηλάτησαν μια ισχυρή παράδοση αυτονομίας και κοινοτισμού. Παράλληλα, η έφεση των κατοίκων στα ταξίδια και το εμπόριο τους κατέστησε επιρρεπείς σε έξωθεν επιδράσεις.
Η περιοχή έφτασε στην οικονομική και πολιτιστική της ακμή όταν στα Βαλκάνια κυβερνούσαν οι Οθωμανοί Τούρκοι.
Μια συνθήκη με τον Σουλτάνο το 1431, παραχώρησε στο Κοινό των Ζαγορισίων προνόμια διοικητικής ανεξαρτησίας και αυτοδιοίκησης από ένα εκλεγμένο Συμβούλιο Δημογερόντων – έναν για κάθε χωριό. Κατά τη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα, ντόπιοι Έλληνες που δραστηριοποιούνταν στο διεθνές εμπόριο φέρνουν στην περιοχή τις ιδέες του Διαφωτισμού, μαζί με εμβάσματα και δωρεές που συντέλεσαν στην ανέγερση εκκλησιών, γεφυριών, νερόμυλων και σχολείων για αγόρια και κορίτσια. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες της χλωρίδας τού φαραγγιού τού Βίκου γέννησαν μια τοπική παράδοση στη βοτανική ιατρική, την οποία ασκούσαν οι λεγόμενοι Βικογιατροί.
Πέρα από Έλληνες και Τούρκους, ένα πλήθος διαφορετικών λαών έχουν εμπλουτίσει τον πολιτισμό της περιοχής.
Στον ύστερο Μεσαίωνα οι Σέρβοι πήραν την περιοχή από τους Βυζαντινούς, για να εκτοπιστούν με τη σειρά τους από τους Οθωμανούς, στον απόηχο σποραδικών επιδρομών από αλβανικές φάρες. Το ίδιο το τοπωνύμιο Ζαγόρι είναι σλαβικής προέλευσης. Το σύγχρονο δημογραφικό μείγμα περιλαμβάνει επίσης Γύφτους και Βλάχους, μερικοί από τους οποίους εξακολουθούν να μιλούν μια παραλλαγή της ρουμανικής. Το ιστορικό βάθος του τοπικού πολιτισμού αναδεικνύουν οι Σαρακατσάνοι, μια γηγενής νομαδική φυλή της οποίας η γλώσσα περιέχει μοναδικά αρχαϊκά ελληνικά στοιχεία, ενώ τις παραδοσιακές φορεσιές τους διακοσμούν μοτίβα γεωμετρικής τέχνης. Τα χωριά του Ζαγορίου φημίζονται για την πέτρινη και την ξύλινη αρχιτεκτονική τους, καθώς και για την πλούσια παράδοση τραγουδιών και χορών που έλκουν την καταγωγή τους τόσο από παγανιστικές όσο και από χριστιανικές γιορτές.
Η παρακμή της περιοχής ξεκίνησε μερικές δεκαετίες πριν από την έλευση του ταραχώδους 20ού αιώνα. Η ακραία βία των επόμενων χρόνων, που κορυφώθηκε με το κάψιμο ολόκληρων χωριών από τους Ναζί και τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο, είχε ως αποτέλεσμα τη σταδιακή εγκατάλειψη της περιοχής μέχρι τη δεκαετία του 1950. Σήμερα η πυκνότητα του πληθυσμού είναι μικρότερη από 4 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Η αστικοποίηση ενισχύεται σταθερά, ενώ οι τοπικές οικονομικές προοπτικές συνεχίζουν να συρρικνώνονται, με εξαίρεση τον τουρισμό.
Η προοπτική να συμπεριληφθεί το Ζαγόρι στη λίστα της UNESCO με τα μόνο 40 Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς που αναγνωρίζονται από τον οργανισμό του ΟΗΕ τόσο για την πολιτιστική όσο και για τη φυσική τους αξία, αναγνωρίστηκε ευρέως ως ευκαιρία να αναδειχθεί και να προστατευθεί η φύση και ο πολιτισμός του Ζαγορίου, αλλά και να αναζωογονηθεί η οικονομία του.
Η ελληνική κυβέρνηση εξέφρασε επισήμως ένα αρχικό ενδιαφέρον το 2014, αλλά από τότε δεν έχει υπάρξει συνέχεια. Πρόσφατα, το Υπουργείο Πολιτισμού επανεκκίνησε τη διαδικασία. Ωστόσο, αποφάσισε να αναθέσει το καθήκον της σύνταξης μιας πλήρους αίτησης σε έναν ελάχιστο αριθμό εξειδικευμένων τεχνοκρατών, ως φαίνεται με σκοπό να αναδειχτεί το προφίλ της περιοχής για να προσελκύσει τουριστικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον. Κατ’ αυτόν τον τρόπο υποτιμώνται ή αγνοούνται τόσο οι συνεισφορές τοπικών πρωτοβουλιών και ακαδημαϊκών που μπορούν να εμπλουτίσουν την αίτηση, όσο και, το σημαντικότερο, η συμβολή των τοπικών παραγωγικών δυνάμεων.
Οι τελευταίες περιλαμβάνουν τους ανθρώπους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία, τη βιώσιμη δασοκομία, τη μελισσοκομία και τη συλλογή αρωματικών και θεραπευτικών βοτάνων. Ο αποκλεισμός των τοπικών εργαζομένων και ενός διευρυμένου κύκλου ειδικών σημαίνει ότι η υποψηφιότητα για την ένταξη στη λίστα της UNESCO δεν θα λάβει επαρκώς υπόψη τις τοπικές ανάγκες, ούτε θα καταρτιστεί κατά τρόπο που να εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για μια ολοκληρωμένη και μακροπρόθεσμη αναζωογόνηση του Ζαγορίου με γνώμονα τη συμμετοχική και ήπια βιώσιμη ανάπτυξη.
Το μέλος του DiEM25 Ανδρέας Ανδρεόπουλος είναι διεθνής πραγματογνώμονας που ζει στο Ζαγόρι.
Είναι μέλος της Ειδικής Ομάδας της UNESCO και υπεύθυνος του Παγκόσμιου Δικτύου Ευαισθητοποίησης «MΗΤΙΣ», μιας ομάδας ομοϊδεατών ακαδημαϊκών που συνεργάζονται τις τελευταίες δύο δεκαετίες για την υλοποίηση έργων αειφόρου ανάπτυξης μεγάλης κλίμακας με επίκεντρο τις Σύγχρονες Κοινωνικές Προτεραιότητες. Το MΗΤΙΣ είναι Διαπιστευμένος Παρατηρητής της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και εμπνευστής του EcoVirtuaLands, μιας πρωτοβουλίας στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Ως εμπνευστής της Πρωτοβουλίας Ζαγόρι UNESCO40, ο Ανδρέας ήρθε σε επαφή με τοπικούς παράγοντες, τόσο θεσμικούς όσο και κινηματικούς, προκειμένου να αντλήσει ιδέες και υποστήριξη για την εκπόνηση μιας ολιστικής και συμπεριληπτικής πρότασης που θα ενσωματωθεί στα υπάρχοντα σχέδια και τους στόχους του ΟΗΕ.
Με εφαλτήριο τους πυλώνες πολιτιστικής και φυσικής προστασίας της UNESCO, η πρόταση στοχεύει να πυροδοτήσει μια σφαιρική δυναμική από τα κάτω για έναν μακροπρόθεσμο οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό του Ζαγορίου, με γνώμονα ένα μέλλον ευημερίας και βιωσιμότητας για τις κοινότητές του.
Αυτή η προσέγγιση μπορεί να αποτελέσει πρότυπο προοδευτικής τοπικής ανάπτυξης σε μια ευρύτερη κλίμακα.
Αυτή η εκστρατεία, που συντονίζεται από ένα μέλος του DiEM25, επιδιώκει να συνδυάσει απτά οφέλη για το Ζαγόρι με την επιπρόσθετη αξία για το κίνημα από τη διάχυση μεταξύ τοπικών, περιφερειακών, εθνικών, ευρωπαϊκών και παγκόσμιων δράσεων για την επίτευξη θετικών αλλαγών στη ζωή απλών ανθρώπων. Οι παγκόσμιες, αλληλεπικαλυπτόμενες κρίσεις της υγείας, της εργασίας, του περιβάλλοντος και της δημοκρατίας καθιστούν την ανάγκη επικέντρωσης σε μοντέλα ρεαλιστικής και βιώσιμης αλλαγής σε τοπικό επίπεδο πιο επιτακτική από ποτέ.
Τέλος, τέτοια μοντέλα αποτελούν πρόσφορο πεδίο για την εφαρμογή ιδεών του πυλώνα Μετακαπιταλισμού του DiEM25, από την κοινή διαχείριση φυσικών πόρων μέχρι τις τεχνολογικά κυρίαρχες ψηφιακές πλατφόρμες.
Τα μέλη του DiEM25 συζητούν αυτή την περίοδο πιθανές ενέργειες για την προώθηση του ζητήματος που πραγματεύεται αυτό το άρθρο. Αν θέλετε να συμμετάσχετε στον Επιταχυντή Εκστρατείας, ή αν έχετε γνώσεις, δεξιότητες ή ιδέες να συνεισφέρετε στην εκστρατεία για το Ζαγόρι, μπείτε στο σχετικό νήμα στο φόρουμ μας και αυτοσυστηθείτε ή επικοινωνήστε με την ομάδα μας στο ca@diem25.org.
Πηγή φωτογραφίας: Georgios Polychron, Pixabay και Wikimedia Commons.
Θέλεις να ενημερώνεσαι για τις δράσεις του DiEM25-ΜέΡΑ25; Γράψου εδώ
