De regering Rutte viel omdat de gehele Nederlandse politieke elite er niet in slaagde de hoofdoorzaak van gedwongen migratie te erkennen en zich in plaats daarvan alleen richtte op bepaalde symptomen ervan.

Het ‘officiële’ verhaal over de val van de vierde regering van Mark Rutte is dat hij een strenger immigratiebeleid voorstond dan zijn coalitiepartners bereid waren te accepteren. Meer specifiek wilde hij het aantal immigranten dat Nederland binnenkomt via gezinshereniging beperken tot 200 mensen per maand.

Gezinshereniging is de meest voorkomende reden voor mensen om naar Nederland te migreren, werk komt op de tweede plaats. Als we kijken naar migratie binnen de EU, is werk de meest voorkomende reden. Interessant is dat ongeveer evenveel mensen vanuit de EU als van daarbuiten om familieredenen naar Nederland kwamen. Het is daarom veelzeggend dat Rutte en zijn VVD-fractie ervoor kozen om dit specifieke beleid, dat natuurlijk alleen betrekking heeft op migranten van buiten de EU (migratie binnen de EU wordt immers op EU-niveau geregeld), er zo door te drukken dat het tot de val van de regering leidde. Rutte en de VVD hebben er geen probleem mee dat Roemenen worden aangeworven om hier onder erbarmelijke omstandigheden in sweatshops te werken, maar ze kunnen niet toestaan dat Syrische, Afghaanse of Afrikaanse gezinnen worden herenigd nadat sommigen van hen de slopende reis over woestijn en zee hebben gemaakt en een fortuin hebben betaald aan smokkelaars om een kans te maken op een fatsoenlijk leven.

De prijs voor de handhaving van de status quo

Hoewel de coalitiepartners zich ogenschijnlijk nobel toonden, omdat het leek of ze vasthielden aan een zekere minimumnorm van menselijkheid door zich te verzetten tegen het strenge beleid van Rutte (hoewel later bleek dat ze meer gecompromitteerd waren dan het aanvankelijk leek), is de echte reden voor de val van de regering dat de politieke elite in Nederland niet bereid is om de verantwoordelijkheid te nemen om deze kwestie echt op een zinvolle manier op te lossen. Hetzelfde geldt ook voor heel Europa en de VS. De machten van het globale Noorden hebben het politieke en economische landschap van de wereld naar ‘hun beeld’ gevormd – en blijven dat doen. En Nederland heeft daar een niet onbelangrijke rol in gespeeld, als een van de eerste koloniale machten en bakermat van het kapitalisme. Meer recentelijk is dat beeld steeds meer dat van een oligarchie geworden; de politieke en economische macht is in steeds minder handen. De burgers in het Noorden zijn ervan overtuigd dat dit systeem hen dient en stemmen trouw op de partijen en politici die de status quo handhaven.

De status quo zal bovendien worden gehandhaafd zolang de politieke debatten niet verder reiken dan de ‘hete hangijzers’ die vandaag het nieuws beheersen; of het nu gaat om gezinshereniging – niet dat daar in Nederland echt veel debat over is geweest – of de omstandigheden waaronder asielzoekers in Ter Apel leven, de enige locatie in het land voor de behandeling van het asielverzoek van asielzoekers; of de vele vernietigende berichten over immigranten die sterven tijdens hun poging om de Middellandse Zee of de Noord-Afrikaanse woestijnen over te steken. De discussie gaat nooit over de onderliggende oorzaken van gedwongen migratie. Het is ondenkbaar dat een politicus – afgezien van de kleine linkse partijen PvdD en Bij1 – het punt aansnijdt dat de manier van leven in het mondiale Noorden tot stand is gekomen en in stand wordt gehouden door de bovengenoemde mondiale oligarchie.

Alleen symptoombestrijding, oorzaken worden niet aangepakt

Tijdens debatten over het stikstofprobleem van de Nederlandse landbouw, dat nu veel bouwprojecten van bijvoorbeeld broodnodige nieuwe woningen in de weg staat, wordt nooit de vraag gesteld waarom Nederland de op één na grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld moet zijn met meer dan 200 keer minder landbouwgrond dan de grootste exporteur (de Verenigde Staten). Of hoe dit leidt tot migratie omdat de lokale economieën niet in staat zijn hun gemeenschappen te onderhouden. En hoe het landbouwbeleid van de EU aan dit alles bijdraagt.

Dit en nog veel meer wordt uitgelegd in het tweede groenboek van DiEM25 over migratie, A Planet Without Borders. In dat paper wordt ook gesteld dat de kosten voor huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg voor Oekraïense vluchtelingen in de hele EU voor het eerste jaar 30 miljard euro bedroegen. Dit is bijna evenveel als de Nederlandse overheid jaarlijks betaalt aan subsidies voor de fossielebrandstofindustrie of misloopt aan belastinginkomsten – een feit waartegen Extinction Rebellion heeft geprotesteerd met steeds populairder wordende demonstraties in Den Haag. Op EU-niveau bedragen de subsidies aan de fossiele industrie jaarlijks 137 miljard euro, alleen al door directe subsidies, belastingvoordelen en vrijstellingen. En terwijl er subsidies worden gepompt in industrieën die via klimaatverandering (maar ook bijvoorbeeld wapenverkoop) aan gedwongen migratie bijdragen, is het budget van FRONTEX sinds 2020 meer dan verdubbeld tot 754 miljoen euro in 2022, bijna 9 keer het budget van 2012.

Wiens logica wordt ons hier door de strot geduwd?

In de logica van de oligarchen is dit natuurlijk volkomen logisch. Zolang deze industrieën, die hun mooie winsten opleveren, gesubsidieerd worden door de lidstaten en de EU – d.w.z. door de belastingbetalers – kunnen de kosten van immigratie, of het nu gaat om het proberen te voorkomen van immigratie of het “beheersen” van de migrantenbevolking die is binnengekomen (de zogenaamde integratie), worden afgeschreven als risico en worden opgenomen in de prijzen van voedsel, huisvesting, energie, enz. In de politieke retoriek is het gemakkelijk om de immigrant de schuld te geven van deze stijgende prijzen, want bij een snelle blik – en de gewone arbeider heeft geen tijd voor meer omdat hij het te druk heeft om de eindjes aan elkaar te knopen in de ratrace die onze economie is – lijkt het inderdaad logisch dat oorlog, klimaatverandering en een toenemende vraag door immigratie de oorzaak is van inflatie en stijgende prijzen.

Wij in het Noorden slikken deze logica van de oligarchen en zijn dus tevreden met de relatief betaalbare prijzen van grondstoffen en zijn ons niet bewust van de prijs die de mensen in het Zuiden betalen voor onze privileges in de vorm van menselijk lijden. We zijn ons nog minder bewust van de toenemende winsten die de oligarchen maken met het lijden van iedereen, zowel in het Noorden als het Zuiden.

De echte reden voor het vallen van de Nederlandse regering is niet de morele opvatting van sommige coalitiepartners ten aanzien van een of andere menselijke kwestie. Rutte’s laatste regering – hij heeft sindsdien aangekondigd dat hij zich terugtrekt uit de politiek – is mislukt omdat de hele Nederlandse politieke elite er niet in slaagde om de onderliggende oorzaak van gedwongen migratie te erkennen en zich richtte op bepaalde symptomen ervan. De Nederlandse samenleving is er maar heel langzaam in geslaagd in het in het reine komen met haar koloniale verleden. In de geglobaliseerde wereld moeten nationale regeringen en politici hun verantwoordelijkheid erkennen voor de toestand van de wereldpolitiek en -economie en hun rol daarin. Zolang dat niet gebeurt, zullen toekomstige regeringen blijven vallen op een of ander moreel falen (de vorige regering Rutte viel op racistisch belastingbeleid).

We hebben de Nederlandse politiek – net als die van veel andere Europese landen – de afgelopen decennia zien afglijden naar de rechterzijde van het politieke spectrum. De steeds rechtsere regeringen in Europa zullen blijven vallen zolang sommige leden binnen die regeringen enige morele ruggengraat hebben. Wij, de progressieve krachten, moeten die ruggengraat blijven steunen en helpen uitgroeien tot een volledig lichaam dat de systemische visie van het DiEM25-beleid omarmt en erkent dat we niet op de oude voet verder kunnen gaan ten koste van de planeet en de minderbedeelden onder zijn bewoners. Het heeft geen zin – economisch, politiek of moreel – om een systeem in stand te houden dat slechts een paar mensen ten goede komt, en waarvoor de rest van de wereldbevolking en de hele planeet met al haar levensvormen een hoge prijs moeten betalen.

Do you want to be informed of DiEM25's actions? Sign up here