“Als dit allemaal vreselijk ingewikkeld klinkt, dan is dit omdat het met opzet zo ingewikkeld gemaakt is zodat Europese burgers niet kunnen zien dat zij slachtoffer zijn van een scam.”
De energiecrisis loopt steeds verder uit de hand, maar de politieke leiders van Europa willen de aandacht vooral niet vestigen op de hand die zij zelf in de ontwikkeling van deze crisis hadden. Zij willen dat burgers maar op één invloed letten: Rusland. De situatie is echter een stuk ingewikkelder.
Tijdens onze paneldiscussie over de energiecrisis, zette Yanis Varoufakis de werking van de huidige Europese energiemarkt uiteen, een energiemarkt die ontworpen is om de oligarchie te verrijken in plaats van mensen zoals jij en ik.
Varoufakis begint zijn uitleg met het door Margaret Thatcher geïnspireerde model dat zich door heel Europa verspreid heeft en gaat dan dieper in op corrupte energieveilingen en op de scam van de Griekse overheid die – als het aan Ursula von der Leyen ligt – de norm wordt voor heel Europa. Tenslotte komt Varoufakis met oplossingen voor dit systematische onrecht.
De casus van het Verenigd Koninkrijk
“Om een goed idee te krijgen van wat er precies aan de hand is, naast stijgende prijzen, naast de oorlog in Oekraïne, naast verstoorde toevoerketens… moeten we onze blik op het Verenigd Koninkrijk richten. Het Verenigd Koninkrijk is een bijzonder goed voorbeeld omdat het zelfvoorzienend is.
“Met windenergie kan in Groot Brittannië worden voldaan aan meer dan 50% van de vraag… en de kosten voor onderhoud aan windmolens en kerncentrales zijn verwaarloosbaar marginaal. Wat betreft de afhankelijkheid van gas: 35% van de elektriciteit die in het Verenigd Koninkrijk wordt geproduceerd, wordt geproduceerd met aardgas. Vrijwel al dat gas komt uit de Noordzee.
“Kortom, het VK heeft geen Russisch gas nodig, heeft geen Texaanse LNG nodig, hoeft niets te importeren. En toch zien we dat hun nieuwe Thatcher-lookalike van een premier, Liz Truss, een prijsplafond op energie belooft. Hoe kan het dat energiekosten in het VK net zo snel stijgen als hier in Griekenland, waar wij geen gasvelden hebben, of in Italië bijvoorbeeld?
“Dat kan door Thatcher – want Thatcher heeft in het VK de elektriciteitsvoorziening geprivatiseerd en het idee verspreid dat privatisering goed is voor normale mensen – niet voor oligarchen, maar voor jij en ik, het idee dat de markt beter weet hoe kosten laag gehouden kunnen worden dan de staat – bureaucratieën, elektriciteitsnetten en krachtcentrales die door de staat bestuurd worden zitten met hoge kosten opgezadeld. Er kan beter ingezet worden op het welzijn van de arbeiders dan de tevredenheid van de klanten, de consumenten van elektriciteit – zo ging dat verhaal. En deze privatisering in het Verenigd Koninkrijk is van cruciaal belang omdat dit model vervolgens ook in de rest van de EU ingevoerd is.”
Hoe werkt Thatchers energiesysteem?
“De eerste stap was om te zeggen: ‘Oké, wat is de huidige energieprijs? Hoe hoog is je energierekening? Je betaalt 50 pond per – noem eens wat – kilowattuur? Goed, dan bepalen wij een maximum. We laten de prijs niet hoger worden dan wat je nu betaalt en dan privatiseren we en laten we de concurrentiestrijd de prijzen drukken. Het is een win-winsituatie.’
“Dat was een sterk argument voor. Voeg daaraan toe dat er aandelen weggegeven werden aan mensen die deze vervolgens weer aan oligarchen verkochten en privatisering van eerst het gasbedrijf en daarna energie waren niet meer te stoppen.
“De tweede stap was om te zeggen: ‘Maar wie ben ik, als politicus, om een prijsplafond te bepalen?’ Waarom zouden politici zoiets bepalen? Laat dat maar aan de markt over. En dat is dus fase 2, de verziekende fase van privatisering die heeft bijgedragen aan de energiearmoede die nu de kop opsteekt en aan armoede in Europa in het algemeen.
“Deze privatisering in het Verenigd Koninkrijk is van cruciaal belang omdat dit model vervolgens ook in de rest van de EU ingevoerd is.”
“Waarom kunnen we geen markt hebben voor elektriciteit? Welnu, stel je 30 à 50 verschillende kabels voor, elektriciteitskabels die tot in je huis komen en waaruit jij kan kiezen welke je gebruikt voor je elektriciteitsvoorziening, dat is de enige manier waarop we een elektriciteitsmarkt zouden kunnen realiseren. Dan zou er een soort concurrentie kunnen zijn tussen de verschillende leveranciers. Maar natuurlijk zou het idioot zijn om vijftig verschillende stroomnetten aan te leggen voor elk huis in elke provincie van elk land. Dus is er maar een stroomnet.
“Dus koos men ervoor een markt te simuleren, en hoe deden ze dat? Ze zeiden: ‘Oké, we gaan de stroom opsplitsen. Het bedrijf dat de stroom verzorgde, dat eerst het staatsbedrijf was, dat gaan we opsplitsen in tenminste drie delen.’
“Allereerst is er het opwekken van energie. Elke locatie (voor kolen, gas, zonne-energie, enz.) wordt een bedrijf of wordt het eigendom van een bedrijf dat meer dan één faciliteit kan beheren.
“Deze bedrijven zullen in één groothandelsmarkt met elkaar concurreren. Ze concurreren dus om te kunnen leveren aan het systeem, met groothandelsprijzen. Dat is één deel.
“Het tweede deel is het netwerk, het stroomnet, dat van een ander bedrijf is. En dan is er nog het deel waardoor de energie uit het stroomnet in je huis geleverd wordt.
“Voor dat deel creëer je dan 10, 5, 8, 20 stroomleveranciers, die concurreren met elkaar om het kopen van stroom van het stroomnet, stroom die eerst gekocht is van producenten en daarna aan ons – aan consumenten, bedrijven en huishoudens – wordt doorverkocht door concurrerende leveranciers.
“Concurrentie tussen producenten wordt dus gesimuleerd. Het idee daarachter is om door concurrentie de afstand tussen de groothandelsprijs en de uiteindelijke verkoopprijs te verminderen. Dat is de tweede fase van privatisering. En dat is het toonaangevende model in Europa, in de Europese Unie. Ze hebben de tweede fase van Thatchers model nagebootst.
“Om een markt te simuleren – want dit is geen echte markt, het is een fantasie-markt – moeten overheden bepaalde regels opleggen, simpelweg omdat er niet van een echte markt sprake is, maar van een overheid die een markt simuleert.
“En daarom heeft de EU ingestemd met de beslissingen tussen regeringen onderling – in feite hebben Frankrijk en Duitsland dit onderling besloten – en heeft de EU deze beslissingen opgelegd aan de rest van de Europese Unie.”
De corrupte energiemarktveilingen van de EU
“Als dit allemaal vreselijk ingewikkeld klinkt, dan is dit omdat het met opzet zo ingewikkeld gemaakt is.”
“Laat me je een voorbeeld geven van deze regels. Vandaag was er bijvoorbeeld een veiling in Nederland. Producenten zouden daar elk een bod uitgebracht hebben om te bepalen wie het systeem van energie gaat voorzien, maar gek genoeg gebeurt er precies het tegenovergestelde van wat wij normaal van een veiling zouden verwachten.
“Je zou verwachten dat het bedrijf of de persoon met het beste, oftewel het voordeligste bod de veiling wint, toch? Maar nee, op deze markt wint de hoogste energieprijs, en die prijs is dan hetzelfde voor iedereen zolang de totale energievoorziening niet meer is dan een gegeven hoeveelheid, nl. de marktvraag – dit is waanzin. Dit heet de marginale kostprijs. En dan zouden de leveranciers als het goed is met elkaar concurreren om de uiteindelijke verkoopprijs te reduceren tot het niveau van dit marginale kostprijsmaximum.
“Als dit allemaal vreselijk ingewikkeld klinkt, dan is dit omdat het met opzet zo ingewikkeld gemaakt is zodat Europese burgers niet kunnen zien dat zij slachtoffer zijn van een scam, zelfs wanneer alles wel goed gaat.
“Bewijs hiervoor is dat, sinds de privatisering, de kosten voor het produceren van een gemiddeld kilowattuur evenals de verkoopprijs verdrievoudigd zijn. Geloof dus geen woord van iemand die beweert dat de problemen niets met het systeem te maken hebben en enkel komen door toegenomen productiekosten.
“Ja, productiekosten zijn toegenomen doordat de gasprijs omhoog gegaan is, maar de oorlog in Oekraïne kan niet verklaren waarom de winstmarges van de bedrijven groeien.”
Een Griekse energie-scam verspreidt zich door Europa
“Waarom zouden jullie [Europeanen] je druk moeten maken? Omdat Ursula von der Leyen heeft aangekondigd dat deze zwendel van de Griekse overheid Europees beleid gaat worden.”
“Gisteren sprak ik in het Griekse parlement en heb ik een bedrog aan het licht gebracht, een bijzonder weerzinwekkende scam. Dankzij MeRA25, de verkiesbare fractie van DiEM25 in Griekenland, is de overheid in beweging gekomen nadat wij hen onder druk gezet hebben.
“In maart hebben wij een voorstel ingediend bij het parlement met daarin maatregelen om consumenten te beschermen tegen prijzen die de pan uit rijzen. Wij stelden het volgende: als de prijzen van elektriciteit geproduceerd met aardgas omhoog schieten doordat de prijs van aardgas de pan uit rijst, dan is het bizar dat zonne-energie die niets kost om te produceren door het bedrijf voor een zelfde prijs (per kWh) verkocht wordt als energie uit het duurste aardgas.
“Het is waanzin. Elektriciteit hoeft niet gesubsidieerd te worden. Je hoeft alleen maar de megawinsten van die idioten te elimineren. Wat zeg ik, het zijn geen idioten, ze zijn heel slim. Wij zijn de idioten.
“Dus kwamen we met een heel simpel voorstel, namelijk dat voor elke kilowattuur de prijs gelijkgesteld moet worden aan de gemiddelde productiekosten plus 5%. We zeggen eigenlijk, ‘oké, niemand moet hierop verliezen. Zelfs die kapitalistische entrepreneurs die hieraan verdienen – oké, zelfs zij moeten geen geld verliezen’.
“Als je dit doet en je alle bronnen van energie – van elektrische energie – bij elkaar neemt, dan waren de prijzen voor elektriciteit verleden maart zonder enige vorm van subsidie, zonder dat de staat geld moest lenen, zonder extra belastingen, zonder wat dan ook, meer dan 50% lager.
“Even tussen jou en mij, ergens halverwege augustus begon ik mij een beetje zorgen te maken, want wat bleek: op 6 juli had de Griekse overheid een wetsvoorstel bedacht dat heel erg op ons voorstel leek.
“En ik maakte me dus een beetje zorgen. Ik dacht, hemel, moet ik straks de overheid bedanken omdat ze juist gehandeld hebben? Er werd een prijsplafond voorgesteld voor stroom uit hydro-elektrische werken – laag, voor zonne-energie – iets hoger, en ook voor windenergie. En vervolgens was er voor bruinkool en aardgas een formule bedacht die de gemiddelde productiekosten voor stroom uit bruinkool of aardgas berekende, plus een klein percentage. Het was perfect. Ik dacht, hemel, ons voorstel is geslaagd en wordt nu ingevoerd als wet.
“Ik maakte me klaar om het parlement toe te spreken en de overheid te bedanken omdat zij het juiste gedaan hadden, tot ik ontdekte dat het een enorm bedrog was.
“Waarom zouden jullie [Europeanen] je druk moeten maken? Omdat Ursula von der Leyen heeft aangekondigd dat deze zwendel van de Griekse overheid Europees beleid gaat worden. Dus, kameraden in Duitsland en Frankrijk, in Portugal, in Spanje, kijk uit voor dit bedrog dat weldra naar jullie toe komt. De Europese Unie zal mogelijk instemmen met wat Von der Leyen voorstelde, een kopie van wat de Griekse overheid reeds doet.
“Nu, luister goed naar wat de Griekse overheid op dit moment doet. Wij hadden bij MeRA25 ons eerste vermoeden van bedrog toen vermeld werd dat de veilingen voor de groothandelsprijs van energie gewoon doorgaan. Op deze beursvloer gaan de grootschalige producenten van energie onverminderd door met hun concurrentiestrijd op de veiling.
“Geen mens kan begrijpen waarom dat nog zo is. Als er door de overheid voor elk type krachtcentrale een ander prijsplafond ingevoerd is, dan is er toch geen veiling nodig? Is dat niet de voor de hand liggende vraag? Welnu, dit is wat ze doen.
“Onthoud, de maximumprijs per megawattuur die door de overheid bepaald is voor hydro-elektrische energieopwekking is 85 euro. Als ik vervolgens keek naar wat de veiling opbracht, dan was de prijs 700 [euro] gedurende dezelfde periode. Het prijsplafond was bedoeld voor die kilowatturen die door hydro-elektrische energieopwekking geproduceerd werden en moest 85 [euro] zijn, of 112 [euro] in sommige gevallen.
“Dat werkte als volgt: de producent van dat kilowattuur of megawattuur ontvangt de 700 euro die op de veiling in Nederland is vastgesteld. Maar daarna moet de producent het verschil tussen de 700 en het prijsplafond van 112 teruggeven, 588 dus. Dus dat krijgt de overheid terug. Tot hieraan toe lijkt het stom, ik bedoel, waarom moet dit zo, waarom vraag je bedrijven niet gewoon om niet meer dan 112 in ontvangst te nemen, in plaats van ze de 700 aan te laten nemen zodat ze 588 terug moeten geven?
“Tot zover, geen scam, slechts onzin, slechts bureaucratie. Maar vanaf hier treed het bedrog in werking. De overheid geeft dit geld niet aan de consument. Nee, de overheid neemt dit geld en geeft het aan de uiteindelijke energieleveranciers. Vervolgens zie je dat in bijna alle markten in Europa, zowel producent als leverancier in handen van dezelfde aandeelhouder zijn.
“Het is dus alsof ik een bedrijf heb dat stroom produceert en een bedrijf dat die stroom dan levert. Dus wat de overheid doet, is de prijs door de pseudo-veiling vast laten stellen op 700, daarna dwingen ze mij uit mijn linkerbroekzak, de zak van de producent, 588 aan de overheid te betalen die de overheid dan weer in mijn rechterbroekzak stopt.
“Is het dan nog vreemd dat de consument niets ziet van deze maatregelen? Nada. Nul. Vervolgens gaat de overheid ‘om jou te helpen’, lieve consument, geld lenen, geld in de begroting opnemen, je energierekening subsidiëren. Anders gezegd: om jou in staat te stellen dat geld in mijn zak, dat de overheid van mijn ene naar mijn andere zak verplaatst heeft, aan oligarchen te geven.”
“Als dit geen bedrog is, dan weet ik niet wat het woord bedrog nog moet betekenen. Dit is het toonbeeld van een scam.
“Dit gebeurt in Griekenland, dit gebeurt al sinds 6 juli, en nu is dit het voorstel van de Europese Commissie, in al haar glorie en grootheid, voor een aanpak die ons door deze crisis moet helpen.
Complexiteit is in het belang van de oligarchie
“Overheden dienen de oligarchie. Zij bestaan uit oplichters en dieven.”
“Waarom doen ze dit? Omdat complexiteit in het belang is van de oligarchie. Ik heb zojuist 23 minuten de tijd genomen om je dit uit te leggen. Er is geen media-platform dat mij in Griekenland 23 minuten de tijd zal geven om dit aan de mensen uit te leggen. Niemand zal de mensen in Frankrijk, Portugal of Slowakije 23 minuten de tijd geven zodat iemand hen dit goed uit kan leggen. Je krijgt 20 seconden voordat je onderbroken wordt.
“En ondertussen begrijpt niemand wat er aan de hand is. Mensen denken “oké, er wordt een prijsplafond ingevoerd, burgers worden gesubsidieerd, de overheid doet iets’. Maar nee, de overheid doet niets. De overheid staat in dienst van de oligarchie. Zij zijn oplichters en dieven.
“En dit is een glashelder voorbeeld van de manier waarop het voor de meeste Europeanen steeds moeilijker gemaakt wordt de eindjes aan elkaar te knopen. Dit allemaal voor een oligarchie die twee zaken combineert: enerzijds het marktfundamentalisme van Thatcher dat leidt tot een gesimuleerde markt die ons in de steek gelaten heeft, met name nu de energieprijzen zo gestegen zijn, met anderzijds het etatisme – een staat die leent en schuld laat groeien om oligarchen te subsidiëren maar niet consumenten.
De oplossing?
“De enigen die de vruchten plukken van sancties op Rusland en op Russisch gas zijn de Russische en Europese oligarchen.”
“De enige oplossing voor deze situatie is het onmiddellijk verwerpen van het marktmodel – door het sluiten van de veiling in Nederland.
“De eerste stap zal een gepast prijsplafond moeten zijn, zowel op het niveau van de groothandel als op het niveau van de leverancier. En wel zo dat mensen een prijs betalen die overeenkomt met de productiekosten plus een klein percentage, een beetje winst, voor degene die de boel draaiende houdt.
“Dat is stap één. Een einde aan marktfundamentalisme, een einde aan deze gestoorde markten – de markten opblazen. Er kan geen markt voor elektriciteit zijn, want er komt maar één kabel uit je muur en dus geen markt. Wanneer de overheid een markt simuleert terwijl er maar een kabel uit je muur komt, dan wordt de samenleving bedrogen.
“Punt nummer twee: We hebben een energiebond nodig, een groene energiebond. We kunnen de waan niet langer laten voortbestaan dat het mogelijk is voor Duitsland om plannen te maken voor een groene transitie, terwijl de Griekse overheid haar eigen plannen maakt…
“Niemand investeert op de juiste manier in groene waterstof. Niemand investeert in zonnepanelen en windmolens die daadwerkelijk eigendom zijn van gemeenschappen. Alles wordt gedaan voor oligarchen. Dus de tweede springplank voor een DiEM25-beleid moet, denk ik, een gemeenschappelijk georganiseerde groene energiebond zijn. Waarin dit netwerk van groene energieproductie en -distributie wordt opgenomen, met eigendomsrechten op het niveau van gemeentes, regionaal, gemeenschappelijk, onder toezicht van een raad van burgers en willekeurig geselecteerde jury’s van burgers enzovoort, enzovoort.
“En het derde dat wij moeten doen, en ik weet dat het wat controversieel klinkt, maar dit zou mijn voorstel zijn: een einde maken aan sancties op Russische energie. De enigen die de vruchten plukken van sancties op Rusland en op Russisch gas zijn de Russische en Europese oligarchen.
“Oekraïne is er niet mee geholpen, het ondermijnt Poetin niet, sterker nog, het verrijkt Poetin en zijn oligarchen evenals onze eigen [Europese oligarchen]. Maak een einde aan de sancties die alleen de verenigde oligarchieën van Rusland, Oekraïne, Duitsland, Italië en Griekenland dienen. Dankjewel.”
Do you want to be informed of DiEM25's actions? Sign up here
